DocTalks: Een goede dood

'Met mijn serie wil ik euthanasie bespreekbaar maken'

VPRO

De moeder van regisseur Elena Lindemans kampte jarenlang met ernstige psychische klachten. Ze sprong uiteindelijk van een flatgebouw, nadat haar euthanasieverzoek was afgewezen.

Ruim twintig jaar later onderzoekt de regisseur in de documentaireserie 'Een goede dood' (BNNVARA) de huidige staat van hulpverlening aan mensen met een doodswens. Sophie Derkzen sprak met Lindemans over de serie.

Een flinke stijging van euthanasieverzoeken

In 2014 maakte Lindemans de veelgeprezen documentaire Moeders springen niet van flats, waarin ze de zelfdoding van haar eigen moeder in 2002 onderzoekt. Jarenlang worstelde haar moeder met een ondraaglijk psychisch lijden. Haar sprong was een wanhoopsdaad, het gevolg van een afgewezen euthanasieverzoek. Lindemans: 'Er werd letterlijk gezegd: als u dood wil, dan moet u het zelf doen.' 

In de vierdelige documentaireserie Een goede dood zet ze het verhaal van haar moeder voort. Is er iets veranderd in de hulpverlening aan mensen die geestelijk lijden en een uitgesproken wens hebben om te sterven?

Het begon bij een artikel dat de regisseur las in de NRC. Daarin schreef men dat het aantal euthanasie-aanvragen in Nederland de komende jaren gigantisch zou gaan stijgen. Lindemans: 'Door de vergrijzing natuurlijk, maar ook door het feit dat steeds meer mensen dementie krijgen en aangeven dan uit het leven te willen stappen.'

Daarnaast kreeg Lindemans signalen dat mensen die psychisch lijden, zoals haar eigen moeder, vaak nog steeds niet worden gehoord. 'De wachtlijsten bij het Expertisecentrum Euthanasie kunnen soms tot twee jaar oplopen. Dat zijn 730 dagen die iemand moet uitzitten voordat diegene überhaupt in behandeling komt. En vanaf dat punt moet diegene nog maanden wachten op een definitief besluit.' 

Still uit het DocTalks-interview over 'Een goede dood'

Uiteindelijk gingen de deuren wagenwijd open

In de serie volgt Lindemans zes mensen die de regie over hun eigen levenseinde willen. Het vinden en selecteren van die ''personages'' was geen makkelijke klus. Lindemans: 'De mensen met het euthanasieverzoek wilden soms wel meedoen, maar dan bleek dat de familie het niet zag zitten. En dat begrijp je, dat ze in zo'n proces geen cameraploeg over de vloer willen. Dan ga je niet alsnog proberen om door te zetten. We moesten in dit geval heel voorzichtig zijn.' 

De reputatie van Lindemans' andere documentaire hielp: 'De film over mijn moeder is behoorlijk bekend onder mensen die op deze manier met de dood bezig zijn. Dat maakte uiteindelijk het grote verschil. Bij de mensen die mij uit de documentaire kenden, gingen de deuren wagenwijd open.' 

In het DocTalks-interview vertelt Lindemans wat de hoofdpersonen uit de docuserie met hun deelname hoopten te bereiken. 

Still uit 'Een goede dood'

'Waarom zou ik de kijker sparen als dit de waarheid is?'

De personages in de serie hebben Lindemans heel dichtbij laten komen. Dat resulteert in zeer expliciete en emotionele scènes, die de kijkers niet bepaald sparen. Een bewuste keuze voor Lindemans: 'Ik kan niet anders. Het moet rauw, puur en eerlijk zijn. Dat doe ik niet uit sensatie, maar ik wil nergens doekjes om winden. Waarom zou ik de kijker sparen als dit de waarheid is?'

Desalniettemin waarschuwen sommige psychiaters voor dit soort aandacht voor mensen met een doodswens; het kan anderen immers op ideeën brengen.
In de DocTalks vertelt Lindemans hoe zij haar verantwoordelijk als filmmaker in dat debat ziet.

Still uit 'Een goede dood'

Euthanasiezorg moet onderdeel worden van de GGZ-praktijk

Hoopt Lindemans nu dat mensen zich steeds meer gaan specialiseren in euthanasiezorg? 'Nee, dat hoop ik eigenlijk niet. Binnen de GGZ moet dit meer onderdeel van het werk worden. Het Expertisecentrum dacht eigenlijk dat  hun bestaan van korte duur zou zijn, maar ze zijn er nog. Zo lang de GGZ denkt dat specialisten de euthanasiekwestie wel op zich nemen, wordt het geen onderdeel van hun praktijk.' 

Lindemans: 'Met deze documentaireserie heb ik een missie: dat mijn moeders wanhoopdaad een staart krijgt. Dat de rest van de wereld tóch hierover na blijft denken.'

Colofon:

Interview: Sophie Derkzen
Regie: Joyce Daamen
Research: Sjoerd Aarden 
Camera: Jelle Dijkstra
Geluid: Mark Witte
Montage: Manuel Dias da Silva
Productie: Zep van Tienen
Eindredactie: Annica Peeters

Meer DocTalks-interviews