Twee jaar geleden begon documentairemaker Sophie Kalker met het maken van Mist, een documentaire over Stéphanie Tijmes. Zij turnde als kind op hoog niveau maar door de kindermishandeling die zij moest doorstaan tijdens haar turncarrière, verdween de vrijheid die ze voelde tijdens het sporten. Haar leven raakte compleet ontwricht. In therapie probeert ze haar trauma onder ogen te komen. En dan blijkt haar ervaring niet uniek: ‘Toen we al begonnen waren met filmen werd het verhaal van Stéphanie opeens opgepakt en kwam er van alles over de turnwereld naar buiten.’

Hoe ben je begonnen aan deze documentaire?
‘Ik wilde graag een documentaire maken over ‘de belichaming van trauma’. En toen leerde ik Stéphanie kennen, zij en haar ex-turncollega Danila Koster waren druk bezig om de misstanden die in de turnwereld speelden naar buiten te brengen. Wat zij hebben meegemaakt als jonge turnsters heeft nog steeds een enorme impact op hun leven. Samen met Stéphanie zijn we op het idee van de film gekomen. Samen wilden we het trauma wat ze over heeft gehouden aan de structurele kindermishandeling in het turnen verbeelden en voelbaar maken.

Was er toen al publiekelijk aandacht voor de gruwelijke praktijken in de turnwereld?
‘Toen we zo’n anderhalf jaar geleden begonnen met filmen was er nog nauwelijks iets naar buiten gekomen. Het was daarom ook moeilijk om het filmplan aan de man te brengen. Mensen waren niet per se wantrouwig over Stéphanie’s verhaal, maar ze vonden het wel heftig om zulke claims te maken. Stéphanie ging ondertussen actief door met het naar buiten brengen van haar verhaal. En toen lukte het: vorige zomer (2020) was ze voor het eerst te gast bij Op1 en kwamen er steeds meer verhalen naar buiten. De tweede keer dat ze sprak bij Op1 konden wij mee met de filmploeg, toen waren we al aan het editen.’

Wilde je ook specifiek een film maken over de turn- of sportwereld?
‘Dit was eigenlijk toeval. Stéphanie was turnster, zij heeft een trauma. Ik wil in deze film onderzoeken en laten zien hoe iemand trauma ervaart. Wat doet het met je als je een trauma hebt? Wat betekent dat voor de rest van je leven? Ik wil invoelbaar maken dat iemand er dagelijks mee geconfronteerd wordt. Het is niet: ‘Oh dat is vroeger gebeurd, het is iets uit het verleden.’ Die gebeurtenissen hebben nog steeds effect op hen, dagelijks.

Tegelijkertijd is sport wel een interessant onderdeel van het verhaal. Sport is iets lichamelijks, en trauma zit ook in je lichaam. Stéphanie heeft een trauma dat teweeg is gebracht door sport. Wanneer Stéphanie weer gaat sporten en haar lichaam weer voelt, dan voelt ze ook de negatieve herinneringen die daarin opgeslagen zitten. Door te sporten probeert ze de traumatiserende gebeurtenissen te overschrijven met veilige ervaringen in haar lichaam. Dat is voor haar een heel confronterend proces. Ik vond dit een heel mooi voorbeeld van hoe het lichaam iets kan tonen wat we minder goed kunnen begrijpen met woorden.’

Het interview gaat verder onder de afbeelding.

Speelt trauma ook in jouw eigen leven?
‘Gelukkig niet, nee. Ik heb zelf geen trauma. Maar ik vind het heel interessant hoe de plek waar je geboren wordt, jouw belevingswereld schept. En hoe hetgeen wat je hebt meegemaakt ervoor zorgt dat je het leven op een bepaalde manier ervaart. Ik vind film een hele mooie manier om dit te laten zien.

Daarbij vind ik trauma een heel belangrijk onderwerp. Voor veel mensen is trauma iets vaags, ze weten niet wat het is. Sommigen denken: ‘Waar is dat trauma dan? Je been is er niet af’. Je ziet het niet aan mensen en daardoor is het voor sommigen lastig te begrijpen wat de impact is voor degenen met een trauma. Ik vind het belangrijk dat zij op hun woord worden geloofd, over iets wat moeilijk in woorden te vatten is. De misstanden zijn misschien uit het verleden, maar hun trauma is er vandaag.’

Hoe was het om met Stéphanie mee te gaan naar de therapiesessies? Ik kan me voorstellen dat dat voor haar heel lastig was?
‘Dat klopt, maar ze heeft het zo knap gedaan! Ze is zo sterk achter haar verhaal en boodschap gaan staan. Ze vond het zelf ook belangrijk om de therapiesessies in de film te laten zien. Ik heb haar van niets hoeven te overtuigen. We zijn constant in dialoog geweest: wat is belangrijk voor het verhaal? Waar voelt zij zich comfortabel bij? We hebben het samen vormgegeven.’

Ik vond het een behoorlijk aangrijpend verhaal. De film ging echt onder mijn huid zitten. Vond je het belangrijk om een onheilspellende sfeer te creëren?
‘Ik wilde niet per se een nare sfeer neerzetten. Ik probeerde met de muziek en de beelden zo dicht mogelijk bij Stéphanie’s ervaring te komen. Om over te brengen wat zij en de andere turnsters vandaag de dag nog steeds in hun lichaam ervaren. Dat is geen vrolijk verhaal. En dat komt ook terug in de muziek. Die is gemaakt door Florian Jankowski, hij voelde meteen wat voor sfeer we wilden neerzetten.’

Het gaat het nu met Stéphanie?
‘Het was echt een overwinning voor haar dat er erkenning kwam. Vanaf dat moment kon niemand meer ontkennen wat er is gebeurd. Maar met excuses en een symbolische schadevergoeding zijn de turnsters niet echt geholpen. Er moet een gesubsidieerd zorgtraject worden aangeboden, zodat ze door verschillende specialisten begeleid kunnen worden.’

Wat hoop je dat de kijkers meenemen van de film?
‘Ik wil begrip creëren over hoe een trauma voelt. Ik hoop dat kijkers de film zien en denken: ‘Wow, ik heb nog nooit op deze manier beseft hoe het voelt om met een trauma te moeten leven.’ En ja, dat is misschien een beetje ambitieus voor een film van dertig minuten, maar ik hoop dat de gezondheidszorg anders vormgegeven wordt. Dat er wordt nagedacht over hoe de hulp, die getraumatiseerde mensen hard nodig hebben, op een effectieve en empathische manier ontwikkeld en aangeboden kan worden.’