Dertiger Elias woont thuis bij zijn moeder in een soort kunstzinnige vrijplaats. Als Paul, de vriend van z'n moeder, erbij komt, komen de banden op scherp te staan.
Elias en zijn moeder zijn allebei constant bezig met het uitwerken van nieuwe kunstprojecten. Op dit moment is Elias geobsedeerd met de chi-uil, een nachtvlinder. Hij is op elk moment van de dag bezig zijn met zijn nieuwe project. Elias heeft zo zijn eigen kijk op de dingen en een al even eigenaardige werkwijze. Dit maakt samenwerkingen soms wat ingewikkeld. Zeker nu ook zijn thuissituatie zijn geduld op de proef stelt.
Regie: Sander van der Eijk
Waar gáát deze film over? De 2Doc-redactie krijgt voor het platform Makers van Morgen veel films toegestuurd. Bij sommige films is het onderwerp meteen duidelijk. Bij anderen duurt dat even. Antitype Chi begint als een making of documentaire over een dertiger die een film maakte over een chi-uil. Een wat? – Dit wordt nooit echt duidelijk, maar je komt wel veel te weten over hoofdpersoon Elias. Hij woont (weer) bij zijn creatieve moeder in huis en heeft een moeizame band met haar nieuwe vriend. Regisseur Sander van der Eijk neemt je helemaal mee in de gedachtegang van Elias. Dat maakt het een persoonlijke en intieme docu.
Hoe begon je aan deze film?
‘Ik kende Elias persoonlijk en we hadden eerder aan projecten gewerkt. Ik had zin om wat nieuws te maken. Ik ben niet iemand die lang research doet. Daar ben ik niet zo mee bezig. Dus ik begon gewoon. Eerst als een making of documentaire over Elias en kostuumontwerper Pieter die een film maakten over de chi-uil. (Een nachtvlinder uit de familie van de uilen, red.) Maar ze stopten met hun project, waardoor ik ook moest stoppen. Ik ging weg met ruzie. Ik baalde er erg van: ik was een crowdfunding gestart en het project was mislukt.’
Toch is het een documentaire geworden.
‘Toen ik later weer contact opnam met Elias kwam er een doorstart met mijn docu. Nu ging het vooral over hem. Er gebeurde een paar dingen waardoor het een hele andere film werd. Zo zag ik bijvoorbeeld dat hij een moeizame band had met de nieuwe vriend van zijn moeder. Mijn eerdere films waren vooral absurdistisch. Deze film is serieuzer en is voor meer mensen interessant. Hij gaat denk ik over een man die niet goed binnen deze maatschappij past. Hij zit in een situatie waarin hij zich niet prettig voelt.’
Wanneer was deze film af?
‘Ik had nog wel langer door kunnen filmen, maar nu heeft het een symbolisch open eind. Dat vond ik wel mooi. Elias klimt uit zijn raam en roetsjt aan een touw naar beneden. Ik ben er blij mee omdat het de waanzin goed uitdrukt. Zie het als een wanhoopspoging: ‘Ik wil weg hier, dan maar met een zak naar beneden.’ Dat is echt typisch iets voor hem.’
Wat vindt Elias zelf van de film?
‘Hij vindt het allemaal wel leuk. Hij staat graag in de belangstelling. Ik zou niet zo in een film te zien willen zijn; daarom sta ik achter de camera. Het interesseert hem niet zo, wat andere mensen van hem vinden.’
Wil je iets vertellen met je film?
‘Eigenlijk niet. Ik zie films niet als iets wat begint bij een bepaald onderwerp of thema. Ik zie deze film dus niet als: ‘wat is het lastig om op een oudere leeftijd bij je moeder te wonen, wat is het allemaal vervelend.’ Nee, ik wil mensen gewoon een inkijkje geven in een wat afwijkende levensstijl.’
Tekst gaat verder onder afbeelding
'Zie het als een wanhoopspoging: ‘Ik wil weg hier, dan maar met een zak naar beneden.’ Dat is echt typisch iets voor hem'
Waarom wil je er dan niets mee vertellen?
‘Het is logisch dat kijkers er een thema in zien want het zit in de film. Maar de film was voor mij niet bedoeld om dat verhaal te vertellen. Je moet deze film bijvoorbeeld niet kijken om te weten te komen hoe het is om bij je moeder te wonen als je 33 bent. Ik geloof ook niet altijd in de goede bedoelingen van filmmakers als ze die invalshoeken nemen. Ik denk dat mensen gewoon op zoek zijn naar sensatie, drama en humor.’
Waarom moeten mensen deze film wél zien?
‘Ik denk dat de film afwijkend genoeg is. Niet volgens de vaste regels van documentaire. Ik denk dat dit de enige reden is waarom mensen hem zouden moeten zien. Terwijl dat natuurlijk ook totale onzin is: er zijn honderden films die mensen eerder zouden moeten zien dan deze film. Maar zet dat maar niet in dit stuk. Het enige wat ik wil is de waanzin van mensen laten zien. Ik denk dat veel mensen deze film zien en denken: wat is dit? Wat zijn dit voor mensen? Waarom doen ze dit?’
Waarom ben je op zoek naar deze waanzin?
‘Ik vind het fijn dat deze waanzin er is. Er is veel saaiheid en verveling. Het is leuk om te zien dat sommige mensen op een hele andere manier functioneren. Je wilt mensen toch een soort spiegel voorhouden? Dat niet alles vanzelfsprekend is en er meer mogelijkheden zijn. Maar nu ga ik al veel te veel redenen zoeken en uitleg geven, dat is natuurlijk aan de kijker.’
Dus nogmaals: waarom moeten mensen deze film zien?
‘Het is een verfrissende, ontregelende film. Als ik films waardeer, is dat omdat ze afwijken van de standaard. Veel documentaires die ik op tv zie, zijn gemaakt volgens een uitgestippeld plan. Ik hou er meer van om gewoon te beginnen, en dan zie ik wel of het iets wordt.’
Tekst gaat verder onder afbeelding
'Ik denk dat mensen gewoon op zoek zijn naar sensatie, drama en humor'
Toch lijkt het me lastig om een film bij een groot publiek te krijgen.
‘Ik vind het leuk dat deze film bij 2Doc Talent komt, maar het is natuurlijk wel een soort troostprijs.' Lachend: 'Ik had ‘m liever op Cannes gehad. Maar als ik het van de positieve kant bekijk: ik heb geen filmopleiding gedaan, ik had geen budget, en toch heb ik een film gemaakt die mensen nu kunnen bekijken. Mensen willen tegenwoordig veel te snel succes. Daar word ik moe van. Films maken is een beetje gekaapt door de industrie. Je moet bij een omroep, bij een producent, geld vragen van het filmfonds. Kijk vervolgens eens naar het eindresultaat van sommige van deze films. Een beetje een waste of money en time.’
Hoe zou jij dit het liefst wél zien?
‘Het liefst zou ik van een producent een klein budget krijgen voor een goede camera en geluidsapparatuur. Als deze basis er is, kan ik me verder focussen op de inhoud en de vorm. Daarna word ik het liefst met rust gelaten. Ik wil ook geen cameraman of editor: dat ís films maken. Dat is juist wat ik er leuk aan vind.’
Waar ben je nu mee bezig?
‘Toen dit project even stil kwam te liggen, ben ik aan een ander project begonnen: Holger. Daarvan is de montage inmiddels af. Het is een korte film over een wat oudere man die voornamelijk thuis zit en te veel alcohol drinkt. Hij leidt een soort kluizenaarsbestaan in Amsterdam. Het is een intiem portret van iemand die oud en eenzaam is en dat probeert te vergeten met drank en muziek.’
Hoe gaat het nu met Elias?
‘Volgens mij gaat het goed. Hij is veel bezig met het maken van muziek. Ik verwacht dat hij nog met goede muziek komt. Verder zit hij in dezelfde situatie. Al is het contact met zijn moeder en haar vriend verbeterd. Hij slaapt nu ook weer in het huis. Hij heeft zich erbij neergelegd dat dit voorlopig de situatie is.’
'Ik wil ook geen cameraman of editor: dat ís films maken. Dat vind ik er juist leuk aan'