In het Duitse Hambacher bos wordt een symbolische strijd gestreden tussen bruinkool en milieu. De uitkomst bepaalt de toekomst van de regio. Makers van Morgen Hannah Cammeraat en Bodil Tummers geven een unieke kijk in een conflict.
Cammeraat en Tummers volgen een gedreven activist, wonend in een boomhut en bereid om zijn leven te geven voor een groene toekomst. Daarnaast brengen ze een harde werker in beeld die zijn inkomen heeft te danken aan de bruinkool, maar nu kampt met een onzekere toekomst en angst voor het verliezen van zijn cultuur. Up a Tree was onderdeel van CampusDoc.
Regie: Hannah Cammeraat en Bodil Tummers
Hannah Cammeraat (l) en Bodil Tummers (r)
Op een blauwe maandag las Hannah Cammeraat (1996) een lijstje met tien milieukwesties die spelen in Europa. ‘In een bijzinnetje stond dat er mensen in boomhutten naast een Duitse bruinkoolmijn woonden, dat wekte onze interesse.’ Hannah en Bodil Tummers (1996) besloten daarom voor hun CampusDoc-documentaire in de buurt van het Hambacher bos en de bruinkoolmijn in een hotel te bivakkeren.
In dit gebied vindt al jarenlang een clash plaats tussen activisten en RWE – van oorsprong een Duits energiebedrijf en eigenaar van de bruinkoolmijn. De eersten hebben het Hambacher bos bezet door er in boomhutten op soms wel 25 meter hoog te wonen. Ze hopen zo verdere afgraving van het gebied te voorkomen. ‘Maar wat we het nog interessanter vonden maken, is dat RWE voor de mijnwerkers heel belangrijk is. Binnen families wordt er van generatie op generatie voor het bedrijf gewerkt. Als het ineens zou opdoeken, zou dat een ramp betekenen.’
Hebben jullie banden met Duitsland of spreken jullie Duits?
Hannah: ‘Nee en we spraken nog slechter Duits dan we van tevoren hadden gedacht.’
Bodil: Lacht. ‘We konden nog geen pizza bestellen.’
Kunnen jullie uitleggen wat precies de problematiek rondom bruinkool is?
Bodil: ‘Bruinkool is de meest vervuilende energiebron. En hoewel Duitsland pretendeert een groen land te zijn, komt nog een heel groot deel van hun energie bij bruinkool vandaan. De enorme afgravingen creëren ook een dor, buitenaards landschap.’
Hannah: ‘Hoewel Duitsland al jarenlang weet dat dit geen goede energiebron is, hebben ze er nooit iets meegedaan. Nu heeft de overheid de delving van bruinkool ineens stopgezet, maar in die omgeving is er bijna geen ander werk te krijgen. Duizenden mensen komen zo meteen op straat te staan. Mijnwerkers voelen zich weggezet. Heel begrijpelijk ook.’
Bodil: ‘Eigenlijk precies wat er nu met de boeren in Nederland gebeurt.’
Zijn jullie zelf activistisch?
Bodil: ‘We zijn allebei bewust van het milieu. We gingen de film dan ook iets subjectiever in dan dat we eruit kwamen. Aan het begin was ik meer voor de activisten maar nu ben ik niet meer voor of tegen. Bruinkool blijft slecht voor het milieu, maar dat maakt de mijnwerkers nog niet slecht.’
Hannah: ‘Het was voor ons ook wel een proces. We zijn eigenlijk van koers veranderd toen we erachter kwamen dat door het stopzetten van de bruinkoolmijn duizenden mensen hun baan zouden verliezen.’
Hoe hebben jullie de personages gevonden?
Bodil: ‘Het heeft ons bloed, zweet en tranen gekost. September vorig jaar zijn we het Hambacher bos gewoon maar binnengelopen om wat te gaan praten met de activisten. Toen we eindelijk iemand hadden overgehaald om mee te doen aan het project kwam “de grote uitzet” en hebben we die jongen nooit meer gezien. Op het nippertje hebben we Kaspar nog bereid gevonden.’
Hannah: ‘In eerste instantie wilden we het bedrijf RWE in de film hebben. Het bedrijf versus de activisten. Maar RWE wilde niet meewerken. Via het internet vonden we uiteindelijk Carsten en die zei meteen ja. Hij zou dan op persoonlijke titel met ons spreken en niet namens het bedrijf.’
Waarom wilde Kaspar niet herkenbaar in beeld?
Bodil: ‘Hij wilde niet symbool staan voor de hele gemeenschap en solidair zijn met mensen die geen stem hebben in hun eigen land. Daarbij is het ook gewoon illegaal om zo te wonen. We baalden hier wel even van, hoor.’
Hoeveel mensen wonen er eigenlijk in het bos en hangt er organisatie boven?
Hannah: ‘Dat weten ze zelf eigenlijk ook niet. Het aantal mensen wisselt heel erg. Tijdens het kapseizoen komen er heel veel mensen naar het bos maar daarna zakt het weer in. En er is geen organisatie, al ziet het er van de buitenkant wel zo uit. Wekelijks is iemand anders de persleider in het bos, die krijgt dan de “perstelefoon” maar dat is het dan ook.’
Bodil: ‘Het aantal bewoners wisselt inderdaad sterk. De ene keer wonen er twintig mensen de volgende keer tweehonderd. Als het winter wordt, gaan de meeste mensen naar huis. Maar Kaspar woont er al 4,5 jaar, werkt niet en leeft van dumpsterdiven – in afvalbakken van bijv. supermarkten op zoek gaan naar eten. Wel gaat hij naar zijn ouders als hij ziek is.’
Vonden de personages het niet vervelend dat jullie beide kanten aan het woord lieten?
Hannah: ‘Nee, we hebben dit vanaf het begin gecommuniceerd naar allebei. En we vertelden ook altijd tegen de een wanneer we naar de ander gingen. We zijn daar heel transparant in geweest.’
Jullie hebben tijdens de uitzetting van de activisten gedraaid. Was dat niet enorm spannend?
Bodil: ‘Het was heel cool, we stonden tussen de grootste media van Duitsland. Dus als journalist en filmmaker is dat natuurlijk heel bijzonder. Ik werd pas bewust van de situatie toen Hannah zei: ‘als we moeten rennen, gaan we uit elkaar en zien we elkaar wel weer bij de auto.’
Hannah: ‘Ja, het was vooral achteraf heel spannend en ook heftig. Pas toen we weer in de hotelkamer zaten, konden we nadenken over wat we hadden meegemaakt. Het was niet alleen maar heftig hoor, soms moesten we lang wachten. Het duurde soms namelijk wel anderhalf uur voordat iemand uit een boom was.’
Hoe wisten jullie dat op die dag de uitzetting zou zijn?
Bodil: ‘Pas twee uur van tevoren hoorden we dat er een uitzet zou komen. We zijn direct in de auto gesprongen. Uiteindelijk bleek het de grootste politieactie te zijn sinds de Tweede Wereldoorlog. Er waren politiekorpsen uit drie deelstaten bij. Je kwam het bos ook niet in zonder perskaart en paspoort.
Hannah: ‘Om te weten wanneer er iets zou gebeuren, hielden we Twitter gewoon heel strak in de gaten. Zo konden we wel redelijk goed inschatten of het de drie uur rijden waard was.’
Hoe lang hebben jullie gedraaid?
Bodil: ‘In totaal drie weken; we zijn er twee weken achter elkaar geweest en dan nog een aantal losse keren. We hebben wel een jaar gedaan over het afmaken van de film. Zo hebben we anderhalve maand twaalf uur lang per dag in de edit gezeten.’
Hebben Kaspar en Carsten de film gezien?
Bodil: ‘Carsten wel, maar Kaspar niet. Puur en alleen omdat het lastig is om een vertoning in het bos te geven.’
Hannah: ‘De mijnwerker was alleen al heel blij dat we hem hadden gevraagd voor de film omdat de mijnwerkers zich als groep niet gehoord voelen. Er is voornamelijk media-aandacht voor het bos en de activisten.’
Hoe kijken jullie terug op het maken van deze film?
Hannah: ‘Ik zou heel veel dingen anders doen, maar ik zou het zo weer doen!’
Bodil: ‘We hebben weleens de grap gemaakt ‘hadden we maar een docu over onze moeders gemaakt’. Een paar dagen voordat we naar Duitsland vertrokken hadden we namelijk nog niet eens hoofdpersonages. Supertricky dus, maar ik ben daardoor ook extra trots op wat we hebben neergezet!’
Hannah Cammeraat en Bodil Tummers zijn allebei 23 jaar, wonen in Utrecht en studeren Journalistiek aan de Hogeschool van Utrecht en hebben allebei voor de richting RTV (radio televisie) gekozen. Op het moment loopt Bodil stage en is Hannah bezig met afstuderen. In de toekomst hopen ze zeker weer documentaires te gaan maken.