Makers van Morgen

Srebrenica, 20

VPRO

Een groep beginnende filmmakers reisde in juni met VersPers af naar Srebrenica, waar zij - twintig jaar na de val van de enclave - de nog alom aanwezige littekens van de oorlog zagen. In Srebrenica, 20 schetst maker Heleen d'Haens (22) een portret van drie twintigjarigen, die de val niet zelf meemaakten. Toch is hun leven getekend door oorlog: ze groeien op in een stad die nog steeds getekend wordt door verwoesting en verdeeldheid. Alle drie hebben ze een verschillende relatie met de stad waarin ze leven, en een verschillende kijk op de toekomst.

Door: Donna Brouwer

1. Jullie zijn met een groep jonge filmmakers naar Srebrenica vertrokken om – uiteindelijk – allemaal een eigen documentaire versie te maken. Wat wist je van tevoren al over Srebrenica? Wist je wat je kon verwachten?

“Niet visueel, ik wist niet hoe het eruit zou zien. Ik wist natuurlijk wel van de geschiedenis van de val, maar dat zegt niets over hoe het er nu, 20 jaar later, uit ziet.”

2. Wat is jouw persoonlijke aanleiding geweest voor het maken van deze documentaire?

“Ik vond het heel moeilijk om van tevoren een compleet script uit te schrijven, terwijl ik nog nooit in Srebrenica was geweest . Eenmaal daar ontmoette ik Aleksandra, een van de drie hoofdpersonen uit de film. Met haar heb ik urenlang gepraat in de lokale kroeg, over van alles. Haar enorme ‘drive’ en enthousiasme inspireerde mij zo erg dat ik dat direct wilde vastleggen. Vervolgens zijn we samen op zoek gegaan naar leeftijdsgenoten van Aleksandra.”
 

3. Hoe vond je het om te filmen in Srebrenica?

“Ik was vooral verbaasd dat de mensen daar al zo erg gewend waren aan de camera. Op de beelden zie je dat niet meteen terug, maar dat komt juist omdat eigenlijk niemand meer de behoefte had om gefilmd te worden. Er is al zo veel pers aanwezig, er wordt al zoveel gefilmd en geïnterviewd, dat zij daar helemaal niet meer op zitten te wachten.”

En de personen die je wel hebt gefilmd?

“Er verdwijnt iets aan de puurheid wanneer mensen als het ware getraind zijn in gefilmd worden. Bij Marizela, een van de hoofdpersonen uit de documentaire, kwam dat heel duidelijk naar voren. Zij was compleet “gemediatraind”, zat kaarsrecht op de stoel en gaf perfect geknutselde antwoorden. Daarbij werkte ik ook nog eens voor het eerst met een tolk. Dat alles maakte het lastig om tot een diepere laag door te dringen.”

4. Over de hoofdpersonen – Aleksandra, Marizela en Dorde – hoe was het om deze 20-jarigen te spreken die opgegroeid zijn in een heel andere omgeving dan jij? Waar dacht jij zelf over na toen je 20 was?

“De houdingen zijn vrij Europees georiënteerd. We hebben lang en veel met elkaar gepraat. Ook over dingen als homoseksualiteit, zulke verschillen in opvatting zijn enorm maar dat kun je iemand niet kwalijk nemen want dat ligt aan de context waarin iemand opgroeit.”

5. Hoe heb je het ervaren om als welvarende Westerling daar te filmen?

“Dat was soms een beetje lastig. Maar tegelijkertijd had ik in mijn achterhoofd dat ik wel kwam om hun verhaal te filmen, je probeert evenwicht te houden. Ik ben zelf Belgisch maar studeer aan de Universiteit van Amsterdam. Van de controversiële rol van Nederland in Srebrenica’s geschiedenis heb ik nauwelijks iets gemerkt. De mensen die ik heb gesproken zijn kapot gepraat over de oorlog. Ze willen nu vooruit. “

6. Wat hoop je met deze documentaire teweeg te brengen?

“Ik besef wel dat het een korte, niet perfecte film is. Maar je maakt zoiets niet als je niet hoopt hiermee iets teweeg te brengen. Ik vind het vooral interessant als ook jongeren ernaar willen kijken. Zodat ze kunnen zien dat het niet vanzelfsprekend is om zoveel economische en internationale kansen te hebben als hier in Nederland. Ik hoop met deze documentaire daarmee een bepaalde sympathie en kennis te genereren. “

7. De documentaire eindigt overwegend positief, hoe positief was jij over de kansen van de jongeren toen je wegging?

“Ook positief. Aleksandra had net te horen gekregen dat ze een baan had. Marizela had net groots uitgepakt met een kindertheater. Zij het ‘groots’ voor Bosnische begrippen. Het drie uur durende toneelstuk werd opgevoerd in de schouwburg van Srebrenica. Ook de nationale pers was aanwezig. Een publiek van 300 mensen keek toe hoe kinderen rondhuppelde met hartjes. Dat klinkt niet erg Europees, maar de inhoudelijke boodschap van het kindertheater was vooruitstrevend: het samenbrengen van christenen en moslims. Streven naar begrip en gelijkheid. Dat soort initiatieven stemmen hoopvol.”

8. Dit was je eerste documentaire. Wat zou je nu anders doen?

Zachtjes lachend: “Ik zou de microfoon vaker aanzetten…”