Miljoenen Nederlanders evacueren, serieus?

Buitenlanders kijken ongeveer zo naar Nederlanders als wij naar mensen die rond een actieve vulkaan wonen. Woonwijken bouwen beneden de zeespiegel? Gekkenwerk!

Wij vinden er zelf niks raars aan. Want zo leven we al eeuwen. Gewoon een kwestie van goede dijken bouwen en flink pompen, toch?

Maar ja, intussen daalt het land en stijgt de zee. Komt er een moment dat ons laagland onverdedigbaar wordt? Moeten we dan inderdaad massaal naar een land als Noorwegen verkassen, zoals Nicolaas Veul stelt in de documentaire De klimaatverkenner? Hangt ervan af, is natuurlijk het antwoord. Waarvan? Lees verder.

Eerst even die bodemdaling. Dat is vooral een plaatselijk fenomeen, een gevolg van het verlagen van de grondwaterspiegel en, in Groningen, van het oppompen van miljarden kubieke meters aardgas. Knap vervelend, maar zeker geen reden om half Nederland op te geven.

Dan de zee. Die stijgt en daalt, dat heet eb en vloed, niks aan de hand. Maar over de jaren stijgt hij meer dan hij daalt, want opwarmend water zet uit en er komt gesmolten landijs bij, met name van Groenland en Antarctica. Wereldwijd staat de zee eind deze eeuw waarschijnlijk tussen de 61 en 110 centimeter hoger dan in 1950, schreef het internationale klimaatpanel (IPCC) in 2019, maar de werkelijke bovengrens van de prognoses ligt hoger.* Wetenschappelijke artikelen voegen de afgelopen twintig jaar ook steeds meer centimeters toe aan het worst case scenario. Meer dan twee meter in het jaar 2100 is niet uitgesloten.

Het gaat niet overal op aarde even snel. Tot een paar jaar geleden leek de zee voor de Nederlandse kust met een constante snelheid te stijgen, maar nieuw rekenwerk heeft onthuld dat het tempo de laatste tijd omhoog is gegaan, naar ongeveer 3 millimeter per jaar.

*Zie de stippellijn in de bovenste grafiek op p. 78 van deze Technical Summary  van het IPCC uit 2021

En daar blijft het niet bij. De stijging zal de komende decennia sowieso blijven versnellen door de 1,2 graden die de aarde nu al is opgewarmd. Daardoor zal de Noordzee in 2050 hoe dan ook 20 tot 25 centimeter hoger staan dan aan het begin van deze eeuw, verwacht onderzoeksinstituut Deltares. Wat daarna gebeurt, hangt af van de verdere opwarming van de aarde, en die is weer grotendeels afhankelijk van de snelheid waarmee de mensheid de uitstoot van broeikasgassen naar nul weet te brengen.

Zelfs om de minimale zeestijging het hoofd te bieden, moet er al veel gebeuren.

Maar dat is niet genoeg. Nederland moet rekening houden met de meest extreme scenario’s. Dat volgt namelijk uit de wet: de jaarlijkse kans op overstroming mag niet groter zijn dan 1/1000 tot zelfs 1/100.000 bij de belangrijkste waterkeringen, heeft Nederland met zichzelf afgesproken. Het land mag eigenlijk nergens per ongeluk onder water komen te staan, en tot 2050 wordt er hard gewerkt om die normen, waar we nu niet overal aan voldoen, te halen.

(tekst gaat verder onder de foto)

Als we de Waterwet serieus nemen, dan moeten we ons dus voorbereiden op een zee die in het jaar 2100 zo’n twee meter of zelfs nog iets meer verhoogd is, en in de eeuwen daarna snel verder stijgt. Gewoon doorgaan met dijken versterken en verhogen waar dat nodig is dus?

Nee, daarmee komen we er niet. Er moeten fundamentele keuzes worden gemaakt, en dat kan niet lang wachten. Onderzoeksinstituut Deltares heeft, in opdracht van het Deltaprogramma en het Ministerie van IenW, vier hoofdscenario’s uitgewerkt. Die lopen we even langs.

Hoe ingrijpender de maatregelen, hoe langer de uitvoering zal duren. Je kunt je wel voorstellen dat het afdammen van de Noordzee nogal wat voeten in de aarde heeft. Dan moeten we de machines die dat gaan doen vandaag ontwerpen en bij wijze van spreken morgen bouwen. Daarnaast zullen er ongetwijfeld allerlei wetten en regels aangepast moeten worden.

Wachten tot we zeker weten dat zulke reusachtige nieuwe deltawerken nodig zijn, kan dus betekenen dat we al te laat zijn.

Maar ook als we kiezen voor een van de andere scenario’s is de toekomst al begonnen. Want is het slim om de komende acht jaar een half miljoen woningen te bouwen in de Randstad als we dat hele gebied later deze eeuw aan de zee gaan prijsgeven? Blijkbaar hebben we niet gekozen voor scenario 'Meebewegen', maar was dat wel een bewuste keuze?

Het is tijd voor een grote nationale discussie over deze kwestie, omdat de tijd echt al begint te dringen, zegt Marjolijn Haasnoot van Deltares. In een video van een kwartier legt ze helder uit hoe dat zit.