Wat inspireert Maurits de Bruijn?

Voor mijn nieuwe boek was muziek misschien wel een grotere inspiratiebron dan literatuur. Man maakt stuk is geschreven vanuit het perspectief van een queer man, David, die een soort vermoeidheid met zich meedraagt. Hij is niet echt levensmoe, maar worstelt wel met de wereld om hem heen en kijkt daar ook met een vrij vileine blik naar. De muziek van Wainwright heeft eenzelfde soort karakter.

Ik heb hem indertijd geïnterviewd over deze plaat. Ik geloof niet dat ik ooit zo nerveus ben geweest voor een telefoongesprek. Van z’n management kreeg ik een kwartiertje. Ik zat thuis, hij stond op het dak van een hotel in Londen. Ik vroeg ‘m als eerst wat hij die ochtend als ontbijt had gegeten. Van tevoren twijfelde ik of dat een handige opening zou zijn - misschien zou hij pissig worden om zo’n onbenullige vraag - maar ik wilde de gok toch wagen.

Er kwam een heel mooi antwoord op. Hij sprak over de levensfase waarin hij zich bevond, en hoe zijn lichaam een soort renovatieproject was geworden. Nu hij van zijn drugsverslaving af was, ontbeet hij elke ochtend met heel gezonde muesli. Het ijs was gebroken.

We spraken over zijn strijd met succes. Over dat hij niet begreep waarom zijn muziek niet op nummer 1 in de hitlijsten staat. Hij zei letterlijk: ‘Ik snap gewoon echt niet waarom mensen muziek van andere mensen kopen.’ Dat vond ik zo’n leuk antwoord, omdat hij voor de buitenwereld heel duidelijk een indie muzikant is. Een acquired taste, die geen muziek voor de radio maakt.

De hoofdpersoon uit mijn boek is ook kunstenaar. Net als Wainwright worstelt hij met succes en hoe hij dat voor zichzelf moet definiëren en najagen. Ondanks zijn bozige en vileine houding, is hij de aangewezen persoon om de lezer het boek in te trekken en diegene - om het even oneerbiedig te zegen - erdoorheen te sleuren. Ik zocht dus echt naar registers waarbinnen hij wel verteerbaar blijft. Met humor en zelfspot, zoals Wainwright dat ook in zijn muziek verwerkt.’

‘Deze documentaire laat heel goed zien dat kunstenaarschap nooit te isoleren is van iemands biografie. Zowel Apolonia Sokol als de hoofdpersoon uit mijn boek worstelen met hun loopbaan, hun authenticiteit en de wijze waarop je, zodra je van kunstenaarschap je werk gaat maken, altijd te maken hebt de verwachtingen van de buitenwereld. En die verwachtingen zijn vervolgens weer vervlochten met je identiteit.

En hoe ingewikkeld is dat, want je maakt altijd dingen die stroken met wie je bent. En wie je bent, wordt dan dus weer beïnvloed door wat je maakt. Dat wordt een soort spiegelpaleis en dat kan een heel ingewikkelde zoektocht opleveren.

Apolonia, Apolonia is een tevens portret van een vriendschap, want de hoofdpersoon wordt jarenlang gevolgd door haar goede vriendin. De maker is dus ook een personage, en omdat het zo intiem geschoten is, word je zelf onderdeel van hun innige relatie. Het heeft een soort besmettelijke uitwerking, waardoor ik het gevoel kreeg hen beide, maar natuurlijk vooral Apolonia, op een gegeven moment heel goed te kennen.

Ondanks de focus op de vele dieptepunten in het leven van Apolonia, heeft de film een lichtvoetig en rommelig karakter. Het maakproces oogt heel intuïtief. De film wordt zelf ook een kunstwerk, want het is echt een documentaire zoals ik die nog nooit heb gezien. En omdat je in de film een kunstenaar en diens loopbaan volgt, zit er een soort droste-effect in. Het is een ontzettend doorleefd document, grillig en bewogen. En in die vorm ligt alles besloten.’

‘Dit boek is natuurlijk een klassieker, maar ik heb het pas vrij recent gelezen. Het is een non-fictieroman over een moord op een welvarend gezin uit Kansas. Capote deed er onderzoek naar, samen met zijn jeugdvriendin Harper Lee, de auteur van To Kill a Mocking Bird. Het wordt vaak aangehaald als het eerste journalistieke boek dat als een roman leest. Een voorloper van het true crime-genre.

In het boek komt al vrij snel aan het licht wie de daders zijn: twee jonge mannen die de goedgevulde kluis van de familie Clutter wilden leegroven. Maar in plaats van een moreel oordeel over hen te vellen, wordt Capote een beetje verliefd op die mannen. Althans, zo wordt het door veel mensen gelezen. Ook door mij.

In mijn roman is er groep hangjongeren die de buurt waarin David woont teistert. Hun standplaats is heel dicht bij zijn huis. Hoewel Davids buurtgenoten er alles aan doen om die jongens weg te krijgen, probeert hij ze te accepteren en te omarmen. Op één jongen in het bijzonder ontwikkelt hij ook een soort crush. Voor de buurtbewoners is hij niets anders dan een crimineel, maar David ziet hem als de outsider die hij, vanwege zijn queerness, zelf ook is.

Het is geen bewuste knipoog naar In Cold Blood. Tijdens het schrijven van Man maakt stuk heb ik niet gedacht: laat ik Capote er eens bij halen. Maar ik denk niet dat de overlap geheel toevallig is. Je literaire bagage neem je altijd mee naar je eigen praktijk. En als je een tijdje later op je eigen werk kan reflecteren, kan dat ineens best expliciet naar voren komen.’

‘Deze tien minuten durende documentaire maakt op een heel tedere manier veel inzichtelijk over de keuzes van een aantal trans mannen dat besloten heeft een kind te dragen. Het zijn mannen met een uniek verhaal, waar vaak tegen wordt geageerd. De buitenwereld vraagt zich af: moeten we met iedereen rekening houden? Moeten we alles begrijpen? Moet overal een hokje voor komen?

Seahorse Parents laat wat mij betreft mooi zien dat het omarmen van deze perspectieven juist heel veel opent. Dat de wereld, als je naar de verhalen van deze mannen luistert, voor iedereen groter wordt. Ze nemen niks van je af. Of van mij, als cis man bijvoorbeeld. De zwangere mannen worden niet gespiegeld aan cis-vrouwen die zwanger zijn, al heb je als toeschouwer natuurlijk wel die referentie. Maar als je meegaat in de verhalen uit Guttmanns film, is die zogenaamde norm na tien minuten verdwenen.’