Hoe een vader die niets wilde vertellen, de voice-over van een film werd

Een brief aan Amnesty International
Ewan wist dat zijn vader in de gevangenis had gezeten, maar kende geen details. ‘Mijn vader wilde er niet over praten.’ Wat Ewans vader wel deelde, was de brief die hij na zijn vrijlating, jaren geleden, aan Amnesty International stuurde. ‘Die brief was eigenlijk ook een verhaal, een extreem gedetailleerde omschrijving van alles wat in de gevangenis was gebeurd.'

De stem van zijn vader
In 2015 vroeg Ewan zijn vader de brief voor te lezen zodat hij dit op kon nemen met een audiorecorder. ‘Tijdens de opname vertelde mijn vader, in plaats van het verhaal uit de brief, zijn herinneringen aan het einde van zijn gevangenschap. Na zijn vrijlating namen twee mannen, waarvan één ook net vrijgekomen, hem mee naar een exclusief restaurant waar ze ortolan, zangvogels, eten: een gerecht dat als delicatesse wordt beschouwd.' Pas vijf jaar later besloot Ewan het verhaal in een film te verwerken en vertelde zijn vader alsnog het verhaal uit de brief.

Meer vragen dan antwoorden
Ewan wil het verhaal van zijn vader graag delen: ‘Het voelt als een verborgen en persoonlijke herinnering, maar wanneer het hardop verteld wordt, verandert het in een universeel verhaal over hoe mensen met elkaar omgaan. Er zitten twee uitersten in de film: enerzijds het gruwelijke verhaal dat zich afspeelt binnen de gevangenismuren en anderzijds de vrijgevigheid van de vreemden die hij ontmoet bij zijn vrijlating.’

Waar en wanneer zijn vader gevangen zat zegt de filmmaker liever niet. ‘Door dat te vertellen, maak ik het kijkers te comfortabel. Ik vind het bij dit verhaal juist belangrijk dat het publiek zich niet op haar gemak voelt. En dat mensen achterblijven met meer vragen dan antwoorden. Als je een film maakt over gevangenissen of martelingen en het publiek is op haar gemak, heb je misschien wel gefaald als filmmaker.’

Gevangen zangvogels als metafoor
In de film, met de stem van Ewans vader als voice-over, komt regelmatig een zangvogel in beeld en in de laatste scène wordt het dier opgegeten. Ewan vertelt hierover: ‘Nadat mijn vader sprak over het eten van de zangvogels, ging ik researchen naar deze traditie. Al in de Middeleeuwen werden deze vogels op gruwelijke wijze gedood, waarna, bij het opdienen, de eter zijn gezicht bedekte met een servet.'

'Ik vond beeldmateriaal op internet en het deed me denken aan het beeld van gemartelde gevangenen met zakken over het hoofd. Direct nadat de gevangenen vrijkomen, gaan ze naar een restaurant om gemartelde vogels te eten. Een vreemde metafoor waarin de vogels de mensen worden.’

Met fictie-elementen visualiseer ik mijn vaders gevangenschap
De dromerige, geanimeerde beelden in Prison with Songbirds die onder de beschrijving van de gevangenis zitten, zijn geen directe afspiegeling van hoe Ewans vader zijn gevangenschap heeft ervaren.

‘Het is mijn persoonlijke interpretatie van het verhaal. Met de beelden visualiseer ik hoe het is om in een afschuwelijk systeem vastgezogen te worden en er niet uit te kunnen ontsnappen. Ik had het gevoel dat ik visuele fictie-elementen moest toevoegen om een oprechter verhaal te vertellen. Ik wil mensen op een emotioneel niveau raken en betrekken. Ik denk dat de sterke, visuele beelden contrasteren met het verhaal van mijn vader, maar tegelijkertijd ook heel innemend werken. Het laat de kijker achter met gemengde gevoelens.’

Vertrouwen van mijn vader
De vader van Ewan had er vertrouwen in dat zijn zoon zijn verhaal recht zou doen. ‘Mijn vader kende de geluidsmontage al en was enthousiast over het filmplan. Hij wist dat ik voorzichtig zou omspringen met het verhaal. Ik gaf vanaf het begin aan dat ik de gevangenis niet na zou maken.’

Toch maakte Ewan zich wel zorgen om zijn vaders reactie op de film: ‘Als je een film maakt over iemands leven, met name een traumatische ervaring, is er het risico dat de persoon waar het om gaat niet blij is met jouw vertelling. Uiteindelijk was mijn vader trots op het resultaat en hij deelt de film nu ook zelf met anderen.’