Papa kijkt kinderporno

Door: Katja de Bruin - Illustraties: Claudie de Cleen

Helen, 44 jaar getrouwd met Robert, heeft haar mooiste jurk aangetrokken voor wat een feestelijke dag moet worden. De afgelopen twee jaar zat Robert vast wegens bezit van kinderporno. Vandaag komt hij vrij.

Helen is een van de echtgenotes die te zien zijn in de Britse documentaire Married to a Paedophile (Nederlandse titel: 'De vrouw van een pedofiel'), die nu door BNNVARA wordt uitgezonden. De film is niet alleen uitzonderlijk vanwege het precaire onderwerp, maar ook door de inventieve vorm. De mensen die vertellen wat hen is overkomen, blijven onzichtbaar, maar hun stemmen zijn echt. Acteurs lipsyncen hun stemmen zo nauwkeurig dat het niet zichtbaar is voor wie het niet weet. Regisseur Colette Camden moest haar toevlucht nemen tot deze oplossing omdat niemand die te maken krijgt met kinderporno bereid is daar voor een camera over te vertellen. Geen zwarte balkjes, geblurde gezichten of vervormde stemmen dus, maar acteurs die de gebeurtenissen naspelen.

Ellen Janssen, forensisch psycholoog bij Stop it Now!, begeleidt partners van mannen die, in haar woorden, ‘seksueel grensoverschrijdend gedrag bij minderjarigen’ hebben vertoond, vertonen of neigen te vertonen. Stop it Now! werd in 1992 opgericht door Fran Henry, zelf slachtoffer van seksueel misbruik. Haar doel: seksueel kindermisbruik voorkomen door hulp te bieden aan mannen die dreigen een grens over te gaan of dit al hebben gedaan. Wie kinderporno kijkt of seksueel kindermisbruik in welke vorm dan ook pleegt, kan anoniem een hulplijn bellen voor advies. Daarnaast zijn er lotgenotengroepen voor familieleden van deze mannen. Meestal zijn dat hun partners, soms hun moeders. Janssen begeleidt vrouwen als Helen en Kate. Ze heeft de film gezien en herkende veel van wat zij hoort in haar groepen. Wel plaatst ze gelijk een kanttekening bij de titel. ‘Die insinueert dat mannen die kinderporno kijken per definitie een seksuele voorkeur voor minderjarigen hebben, terwijl een grote groep geen kinderporno kijkt vanwege een seksuele voorkeur voor minderjarigen.’

Waarom dan wel? Verzamelwoede, pornoverslaving, nieuwsgierigheid, vermijden van problemen. Wat de reden ook is, het is een enorm maatschappelijk probleem waaraan in het centrum van Amsterdam wordt gewerkt door het Expertisebureau Online Kindermisbruik, waar zowel Stop it Now! als het Meldpunt Kinderporno deel van uitmaken. In een onooglijk, grijs kantoortje zitten dagelijks mensen te kijken of de doorgestuurde beelden strafbaar zijn of niet. Slachtoffers van online seksueel kindermisbruik, zoals sexting en grooming, kunnen hier eveneens terecht voor hulp, bij helpwanted.nl.

Dankzij onze snelle internetverbindingen is Nederland een van de trieste koplopers op dit terrein. In 2017 was 19 procent van alle kindermisbruikbeelden wereldwijd te vinden op Nederlandse servers. Daarmee staan we op de tweede plaats van landen waar de meeste kinderporno wordt gehost. Het aantal meldingen neemt bovendien elk jaar explosief toe. In 2005 waren er 8185 meldingen, in 2017 154.897, een stijging van 35 procent ten opzichte van 2016. Ook dit jaar zullen er weer meer meldingen binnenkomen dan het jaar ervoor.

Kindermisbruik is niet uit te bannen. Daarom proberen ze bij Stop it Now! mannen te helpen die kinderporno kijken of seksueel kindermisbruik in welke vorm dan ook plegen. Ellen Janssen is een van de medewerkers die wekelijks telefoontjes beantwoorden. Daarnaast begeleidt ze de lotgenotengroepen.

‘Elke situatie is anders, maar altijd worden er levens verwoest. Vrouwen geven zichzelf de schuld. Ze vragen zich af of ze het > hadden kunnen weten, hadden kunnen voorkomen. Moet je anderen vertellen wat er is gebeurd of blijf je alleen rondlopen met dit geheim?’

Net zoals Helen in de documentaire haar Robert niet in de steek wil laten, komt Janssen vrouwen tegen die niet, of niet direct, bij hun man weggaan. ‘Zo’n man is meer dan alleen een kinderpornokijker. Hij is ook een lieve man of vader. Mensen denken altijd dat zoiets hen nooit zal overkomen, maar als het je wel overkomt ga je er anders naar kijken. Minder oordelend naar de persoon.’

Een van de vrouwen die steun zochten in een lotgenotengroep is bereid per mail vragen te beantwoorden, op voorwaarde van strikte anonimiteit. Ze was twintig jaar getrouwd toen haar man, die behandeld werd voor een seksverslaving, haar vertelde dat hij ook naar kinderporno keek.

‘Ik was blij dat hij eerlijk was, maar kon zijn gedrag niet tolereren. Ik ging gelijk in een overlevingsstand. Als kind ben ik zelf seksueel misbruikt, dus ik kreeg kortsluiting in mijn hoofd. Ik heb hulp gezocht voor mijzelf en mijn kinderen om er zeker van te zijn dat zij geen gevaar liepen in de buurt van hun vader.’

Hoewel ze begrijpt dat er vrouwen zijn die ervoor kiezen niet bij hun man weg te gaan, heeft ze zelf geen moment getwijfeld. ‘Ik heb hem gelijk gevraagd het gezin te verlaten. Dat begreep hij. We zijn gescheiden en ik ben met de kinderen verhuisd.’

Ze ziet het kijken naar kinderporno als onderdeel van een verslaving. ‘Verslaafden hebben hulp nodig om hun gedrag af te leren, dat lukt sommigen wel en anderen niet.’

Dankzij een krantenartikel belandde ze bij een lotgenotengroep, waar ze haar geheim kon delen met andere vrouwen en hoorde hoe zij ermee omgingen.

Herkenning is het belangrijkste doel van deze groepen, zegt Janssen. ‘Het gevoel dat je niet de enige bent, dat er meer normale vrouwen zijn die zoiets overkomt. Hoewel elke situatie anders is, worstelen ze allemaal met dezelfde problemen. Hoe vertel je het aan de buren, je familie? Hoe ga je om met de media die daders als monsters afschilderen? Kinderen zijn van nature loyaal aan hun ouders en de meeste moeders zijn zich ervan bewust dat het wel de vader van hun kinderen blijft. Terwijl ze zelf boos zijn, willen ze er vaak toch voor zorgen dat de kinderen hun vader als vader blijven zien en niet als dader.

En dan moeten ze er vaak ook nog zijn voor hun partner, want die heeft het zo zwaar. Het zijn vergeten slachtoffers. Zij hebben hier niet voor gekozen.’

Nadat de documentaire begin september in Groot-Brittannië was uitgezonden, volgden heftige reacties. Kijkers vonden dat de vrouwen van deze mannen hun gedrag bagatelliseerden. Hij zou immers in het echt nooit een kind misbruiken. De dochter van een van de mannen over wie het ging, noemde een depressie als verklaring voor zijn gedrag. Die neiging tot goedpraten is herkenbaar, ook bij de vrouw die haar man wel gelijk de deur uitzette.

Janssen: ‘Ik herken de ontkenning als er gezegd wordt dat hij nooit een kind zou misbruiken. Ik zie dat terug bij groepen verslaafden. Is kinderporno kijken minder erg dan het zelf doen? Het kind in de video is misbruikt en door ernaar te kijken, heb jij er een aandeel in. Zo houd je het in stand. Vaak onderschatten partners de ernst en het gevaar. Verslaving is een progressieve ziekte als er geen hulp gezocht wordt. Dat een depressie of mentale inzinking kan leiden tot zulk gedrag is zeker mogelijk. De een gaat drinken, de ander kijkt porno.’

Ook Ellen Janssen hoort in de lotgenotengroepen vrouwen vaak zeggen dat hij in het echt nooit een kind zou misbruiken.

‘Hij wist niet dat het meisje nog net geen zestien was, het waren maar veertig plaatjes, hij is slachtoffer geworden van internetcriminaliteit. Dat zijn stadia van rouw en ontkenning waar iedereen doorheen gaat.

Soms zijn ze er niet aan toe om direct alles te vertellen in zo’n groep. Dan blijkt pas later dat het niet alleen om kinderporno ging, maar ook om misbruik. Pas als het veilig voelt en anderen ook wat hebben gedeeld, volgen de details. Ook binnen zo’n groep heerst angst voor veroordeling. Terwijl dit de enige plek is waar je er echt open over kunt zijn. Daarbuiten kiezen veel vrouwen ervoor het niet te delen. Ze blijven er alleen mee rondlopen.’

Dat blijkt ook het grootste probleem voor de vrouw met wie we mailen.

‘Leven met het geheim van een ander is voor mij op momenten ondraaglijk, het heeft invloed op mijn welzijn en daarmee op het welzijn van mijn kinderen. Ik ben iemand die openheid en eerlijkheid nastreeft, omdat ik aan den lijve heb ondervonden hoe schadelijk geheimen kunnen zijn. Geheimen zijn ziekmakend. Op dit moment kan ik niets anders doen dan een manier vinden om daarmee te leven. Daar heb ik veel hulp bij nodig. Ik ben in therapie en probeer weer vertrouwen in het leven te krijgen, maar het is een heel lange weg.’

Ellen Janssen is blij dat deze documentaire wordt uitgezonden. ‘Maar alleen zo’n film is niet genoeg. Als je iets niet benoemt, wil dat niet zeggen dat het er niet is. Realiseer je dat dit een probleem is dat politie en justitie niet alleen kunnen oplossen. Er moet meer over gepraat worden.’

Voor hulp aan (potentiële) daders en hun naasten: stopitnow.nl (0800 266 64 36, anoniem en gratis) en eokm.nl

2Doc: De vrouw van een pedofiel
Woensdag NPO 2: 22.55u - 0.05u