Buitenlandse topdocumentaires en series

Wat krijg je als je een hoogleraar risicomanagement een film laat maken samen met Monty Python-lid Terry Jones over financiële crises? De zeer leerzame, begrijpelijke en komische documentaire Boom Bust Boom (Theo Kocken, 2014). Hierin vertellen o.a. Nobelprijswinnende economen Robbert Shiller, Paul Krugman en Daniel Kahneman waarom economische crashes blijven gebeuren en welke rol het economieonderwijs kan spelen om deze in de toekomst te voorkomen. Zware kost? Niet als je het samenvoegt met de animaties, poppenspel en Monty Python-achtige humor.

De documentaire Happy (Roko Belic, 2011) gaat de hele wereld over in een poging om misschien wel het waardevolste geheim van de mensheid te ontrafelen: wat maakt ons gelukkig? Interviews met inwoners van veertien verschillende landen – van de woestijnen van Namibië tot de sloppenwijken van Calcutta – en met wetenschappers moeten ons dichterbij het ultieme antwoord brengen.
Deze documentaire was de publieksfavoriet op vele festivals, en is nog niet eerder op de Nederlandse televisie te zien geweest.

Duizend jaar geleden vestigden de Vikingen zich in IJsland. Aldaar begonnen zij elkaar verhalen te vertellen, sagen. Hoewel we tegenwoordig bij Vikingen snel denken aan ruwe krijgers, is hun verhaalcultuur zeer bijzonder en uitgebreid. In The Viking Sagas (BBC, 2011) ontdekken we aan de hand van de oude sagen hoe de wereld van de IJslandse Vikingen er eeuwen geleden uit zag.

Ten tijde van de Sovjet-Unie werd het exclusieve jongerenkamp Artek wel ‘Het levende standbeeld van Lenin’ genoemd. Alleen de beste sovjetpadvinders mochten hier de zomer doorbrengen. Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 ligt het kamp in Oekraïne en moet het op zoek naar een nieuwe identiteit. Op het oog is er weinig veranderd, maar de documentaire Artek – Het ideale vakantiekamp (Walter Stokman, 2002) prikt door deze façade heen.

Toen Martinus van Marum, Teylers’ eerste museumdirecteur, in 1802 door Europa reisde, kwam hij terug met het topje van de Mont Blanc. Hij kocht dit stukje gesteente van de zoon van Honoré-Bénédicte de Saussure, wiens vader in 1787 de eerste wetenschappelijke expeditie naar de Mont Blanc had ondernomen. Het topje staat symbool voor de ambitie van verlichte natuurwetenschappers om de wereld systematisch in kaart te brengen. Uit de documentaire Descent into the Ice (Verenigde Staten, 2004) blijkt dat wetenschappers in de 21e eeuw nog steeds de grenzen opzoeken om hun vragen te beantwoorden en dat de Mont Blanc nog veel geheimen kent.

In Winter Nomads (Manuel von Stürler, Zwitserland, 2012) trekken Carole (28) en Pascal (54) door Zwitserland en Frankrijk met honderden schapen, vier honden en een paar ezels. Terwijl zij op zoek zijn naar voedzame graslanden voor de schapen, leren de twee elkaar steeds beter kennen. Ze bediscussiëren de wereld om hen heen en langzaamaan vertrouwt de ervaren reiziger Pascal steeds meer op zijn beginnende collega Carole. Hun bijzondere reis biedt een inkijkje in het eeuwenoude herderschap, dat veel improvisatie en concentratie vereist.

De Zuid-Koreaanse designer Nora Noh heeft een bijzonder leven achter de rug. Als jong meisje werd ze uitgehuwelijkt. Toen ze ontdekte dat haar toekomst op die manier beschoren lag achter het aanrecht, maakte ze zich los van haar man. Ondanks haar vrijgezelle status koos ze voor een onzeker pad in de modewereld. Noh stelde haar leven in het teken van het ontwerpen van kleding die vrouwen in staat stelde om te werken en om een carrière op te bouwen. In de documentaire Nora Noh (Sung-Hee Kim, Zuid-Korea, 2013) blikken we terug op het leven van de inspirerende Koreaanse ontwerpster op leeftijd terwijl ze met de jonge designer Seu Eun-young toewerkt naar een show.

In de documentaire Gewoon doen! (VPRO, 2011) volgt regisseur Emily James milieuactivisten van protestorganisaties als Climate Camp en Plane Stupid. Hoewel deze activisten vaak het stempel ‘oproerkraaiers’ krijgen, laat James een heel ander beeld zien: dat van een groeiende groep gemotiveerde mensen, die opkomt voor de idealen waarin ze gelooft en deze idealen wil uitdragen. Ze zijn met hart en ziel bereid om actie te voeren om het milieu te beschermen.

Volgens de Deense politicoloog en wereldverbeteraar Bjørn Lomborg is het Verdrag van Kyoto een farce en het terugdringen van de uitstoot van koolstofdioxide onrealistisch. Biljoenen dollars zouden veel efficiënter besteed kunnen worden. Door zijn controversiële standpunten kunnen veel milieuactivisten en klimaatwetenschappers zijn bloed wel drinken. Toch heeft hij ook Nobelprijswinnaars, glaciologen, geologen en andere wetenschappers aan zijn zijde staan. In de documentaire Cool It (Ondi Timoner, 2010) doet hij zijn visie uit de doeken.

Veel mensen is het een doorn in het oog: het weggooien van voedsel dat eigenlijk nog prima bruikbaar is. Freegans maken een statement door weggegooid voedsel alsnog tot maaltijd om te toveren. Niet omdat zij geen vers voedsel kunnen betalen, maar omdat zij overproductie veroordelen. Chantal Lasbats spreekt in de documentaire Under the Green Sun (2009), die niet eerder op de Nederlandse televisie te zien is geweest, inspirerende activisten die bewust kiezen voor consuminderen. Want doorgaan zoals we nú leven, dat is de werkelijke utopie, aldus een van de geportretteerden.

Stevige meiden zijn het, de Japanse gaea girls. Geen romige stootkussens zoals de sumoworstelaars, maar compacte dames met korte haren en brede schouders. In de worstelring dragen ze glanzend versierde strakke pakjes, en ze slingeren hun tegenstandster boven het hoofd en vervolgens tegen de grond alsof ze een zak aardappelen hanteren. 'Ze zijn zo vol leven in de ring', verzucht leerling-worstelaar Takeuchi Saika aan het begin van Kim Longinotto's GAEA GIRLS. 'Zo wil ik ook zijn!' Takeuchi wil opgemerkt worden en heeft daar wel bloed, zweet en tranen voor over. Vernedering na vernedering doorstaat ze, terwijl almaar zichtbaarder wordt dat het haar aan kracht ontbreekt. De Engelse filmmaakster Kim Longinotto filmt de nieuwkomer Takeuchi in het gaea girls-trainingskamp. Ze volgt ook Takeuchi's begeleiders Satumora en Nagayo tot in de worstelring, waar een goede gaea girl pas opgeeft als ze bijna dood is.

Copyright, sampling, mash ups, intellectueel eigendom, collages, cut ups en fair use. Termen die zorgen voor felle discussies over wat wel en niet mag met andermans werk. Regisseur Brett Gaylor gaat de discussie aan in RiP – A Remix Manifesto (NTR, 2008) aan de hand van de muziek van DJ Girl Talk. Hij is meester in de mash up, waarbij hij samples uit bestaande muziek mixt tot nieuwe nummers. En dat is volstrekt illegaal.