Door: Hanke van der Lee

In de film ‘De belofte van Slek’ gaat de dertienjarige Andy Dukers op zoek naar nieuwe jeugdleden voor de Limburgse schutterij, om te voorkomen dat de traditionele Limburgse schietvereniging en fanfare opgedoekt moet worden. 2Doc sprak met filmmaker Nathalie Crum over haar documentaire. De goedlachse filmmaker vertelt dat ze inmiddels in Utrecht woont, maar nog altijd een gevoel van heimwee naar Limburg heeft. ‘De cultuur is er toch anders dan hier’. Daarnaast roept het verhaal van Andy ook herinneringen van haar eigen jeugd op. Iedereen die ze kende was wel onderdeel van een lokale vereniging. Het hele dorp hing van verenigingen aan elkaar. ‘Je hoefde niet eens bij een vereniging te horen, om erbij betrokken te worden. Hoe langer ik uit Limburg ben, hoe Limburgser ik mij voel. De schutterij hoort bij dat verleden en hoe liefdevol die omgeving daar eigenlijk was.’

Verandering van de verhaallijn

Het oorspronkelijk idee van de film was eigenlijk anders. Filmmaker Nathalie begon met het invoeren van de zoekwoorden ‘schutterij met probleem’ in de zoekmachine, omdat ze benieuwd was naar de effecten van vergrijzing op de schutterijcultuur. Daarmee kwam ze al vrij snel bij de schutterij van Andy terecht. Toch moest de regisseuse gedurende het filmproces een heel andere draai aan het verhaal geven. Nathalie vertelt: ‘Eerst gaf Andy aan een keizer te willen worden. Dit was heel zeldzaam, omdat je pas keizer kunt worden als je drie of vier keer tot koning of koningin van de schutterij gekroond bent geweest. Ik dacht Andy en de huidige keizer Driek aan elkaar te kunnen koppelen en heb dat uiteindelijk verwerkt in mijn filmplan. Tijdens de eerste draaidagen echter, bleek dat Andy liever erevoorzitter wilde worden met als reden dat zijn opa ook erevoorzitter is geweest.’

De belofte

Hierop besloot Nathalie zich in deze film te richten op de relatie die Andy met zijn opa en moeder had. ‘Andy is bij de schutterij gegaan door zijn opa en moeder. Die schutterij was alles voor hen. De schutterij was daarmee de laatste tastbare herinnering die Andy aan zijn overleden moeder en opa had. Daarom maakte hij deze belofte aan de schutterij na het overlijden van zijn opa. De manier waarop Andy de schutterij probeert te helpen door het vinden van nieuwe jeugdleden is daar onderdeel van. Dit symbool van een belofte, komt ook op een andere manier terug in het verhaal van Andy. Zijn moeder heeft aan het begin van het ziekteproces ook beloofd niet dood te gaan. Die belofte speelt daarom een belangrijke rol, ondanks dat Andy, Andy’s opa en de moeder van Andy nu fysiek van elkaar gescheiden zijn.’

Interview gaat verder na afbeelding

Limburgse toegankelijkheid

De Limburgse vereniging stond er meteen voor open toen Nathalie aangaf een documentaire te willen maken over een schutterij met een probleem. De Limburgse wortels hebben wel meegeholpen, denkt Nathalie. Dat maakte het voor de filmmaker toegankelijk om een film te maken over deze gemeenschap. ‘Ook heeft het feit dat ik het leven daar ken en de manier waarop je met elkaar omgaat meegeholpen. Dat ken ik vanuit mijn vezels, want ik ben daar geboren en opgegroeid.’ Dat ging heel organisch tijdens het filmproces en zorgde ervoor dat het contact met Andy en zijn oma heel ongedwongen ging.

Enscenering of spontane werkwijze?

De werkwijze van Nathalie kenmerkt zich door een werkwijze van kaders waarbinnen ruimte is voor spontane acties. Daarmee heeft de filmmaker een duidelijke visie op de onderwerpen die in de documentaire aan bod moeten komen. Vanuit dit vertrekpunt vaart zij verder op haar intuïtie. Zo vertelt Nathalie over het fragment in de schuur, waarbij verschillende Limburgse kinderen over hun hobby vertellen: ‘Ik heb met Astrid Bussink gesproken over de film en ben hierdoor op het idee gekomen om kinderen die zich niet aanmelden voor de schutterij zichtbaar te maken. Daarom heb ik bewust naar een dansmarieke, een wielrenner en andere kinderen met uiteenlopende hobby’s gezocht. Hiermee wilde ik Andy niet alleen in een volwassen wereld, met alle oudere schutterijleden, maar ook in de wereld van leeftijdsgenoten plaatsen. Ik wilde ze niet als grap inzetten, alhoewel ze wel heel grappig overkomen. De filmmaker geeft aan dat ze daarom zoveel mogelijk contact heeft gehad met de ouders van de kinderen om er zeker van te zijn dat zij ook achter dit fragment staan. Ook de fragmenten waarbij oma en Andy in beeld komen spelen bewust een rol in de film. ‘Voor mij was de oma van Andy essentieel. Andy is net zoals aan de schutterij zeer gehecht aan oma en hij heeft een zekere angst haar ook te verliezen. Deze overeenkomst tussen de schutterij en oma heb ik bewust zo benaderd in de regie.’ De filmmaker geeft aan de gesprekken tussen de twee ook gestuurd te hebben, juist om deze band zichtbaar te maken. Nathalie stond heel dicht op de mensen gedurende dit proces: ‘Andy’s oma is uiteindelijk ook als mijn eigen oma gaan voelen.’

De band tussen filmmaker en hoofdpersonages

‘Andy heeft niet alleen mijn hart gestolen, maar ook het hart van de crew’, vertelt Nathalie. ‘Hij is geen enkel moment bezig geweest met de camera en hoe hij overkwam op beeld. Andy maakt zich, ondanks zijn leeftijd, geen zorgen over wat anderen van hem denken. Zo loopt hij in een scène naar het voetbalveld met zijn hondjes. Hij heeft een oude broek aan en loopt met de klompen van oma langs het voetbalveld. Andy vond dat gewoon allemaal prima. Juist die kwetsbaarheid die hij naar voren liet komen, dat vonden wij allemaal heel mooi.’ Op dit moment heeft Nathalie nog steeds volop contact met Andy en zijn oma. Ook kan ze melden dat Andy inmiddels niet één maar twee leden heeft weten te werven. Andy wist een vriend van hem over te halen om zich bij de schutterij aan te melden. Daarnaast heeft een reportage bij het Jeugdjournaal er voor weten te zorgen dat er nog een aanmelding bij is gekomen. Een teken dat het einde van de vereniging voorlopig nog niet in zicht is.