In de eerste aflevering van DOCS twee op zichzelf staande bijdragen van relatief jonge, nieuwe makers: Kitty Munnichs en Besan Zarzar.

Zet al je cookies om, om deze aflevering van DOCS van NPO Radio 1 te luisteren.

Verlieskunst

Babets moeder overleed op jonge leeftijd. De enorme gevoelens van rouw en het gat dat haar moeder achterliet, lieten zich niet in woorden vangen. Daar kon Babet zich niet bij neerleggen, er moeten toch betere woorden zijn om deze ervaring te omschrijven en te delen met anderen?

Babet te Winkel ontwikkelde het rouwwoordenboek heel langzaam en zorgvuldig en het is nog steeds niet af. Door het verlies recht in de ogen aan te kijken, probeert ze steeds betere omschrijvingen en woorden te vinden voor het rouwproces na het verliezen van een dierbare.

Kitty Munnichs spreekt haar in de podcast Verlieskunst over dit proces en over wat ze ermee wil bereiken. Dit levert een bijzonder en intiem gesprek op over rouw en hoe we daar in onze maatschappij mee omgaan.

Regie: Kitty Munnichs
Eindredactie: Anton de Goede

Luister en abonneer

Aangepaste realiteit

In ‘Aangepaste realiteit’ doet Besan Zarzar verslag van haar leven in Nederland, waar zij zo’n vijf jaar geleden belandde als Syrische vluchtelinge. Een van haar wensen is een eigen podcast. Wat we horen zou daarvan het begin kunnen zijn. Deze productie kwam tot stand in het kader van de Oorzaken Podcast Academy.

Geluidsmix: Brandon Grötzinger
Eindredactie: Randy Vermeulen

‘Als je geen woorden hebt voor iets dat jou overkomt, hoe moet je er dan over spreken?

© Babet te Winkel / VPRO

Babet te Winkel met haar verlieskaarten

In gesprek met regisseur Kitty Munnichs

Tekst: Anne van Blijderveen

Wat doe je als je op jonge leeftijd je moeder verliest en je je rouwproces niet onder woorden kan brengen? Babet te Winkel (1991) merkte dat ze steeds minder graag met vrienden afsprak omdat ze hen niet goed kon uitleggen wat ze doormaakte. Daarom besloot ze een rouwwoordenboek te maken; een woordenboek met nieuwe woorden voor het rouwproces. Kitty Munnichs (1994) maakte hier de DOCS ‘Verlieskunst’ over.

Dit project van Babet te Winkel fascineerde podcastmaker Kitty Munnichs zo dat ze, toen ze een keer samen naar museum Tot Zover gingen, haar besloot te interviewen. ‘Meer als oefening eigenlijk hoor, ik wilde beter leren interviewen. Toen heb ik op eigen houtje het omgebouwd tot een audiodocumentaire en het ingediend bij Anton de Goede, eindredacteur van VPRO-radiodrama. Van het een kwam het ander.’ 

Hoe kwam je bij Babet te Winkel en haar rouwwoordenboek terecht?
‘Ik kende Babet al. Ze had er al best wel veel over verteld en ik vond het fascinerend hoe ze naar de dood keek en dat ze iets groters met haar verlies probeerde te doen. Zo kwam het dat we tijdens ons bezoek aan Tot Zover, dat op begraafplaats De Nieuwe Ooster ligt, hierover in gesprek gingen.’

Is de dood een onderwerp waar jij zelf ook mee bezig bent?
‘Persoonlijk niet. Een verlies zoals zij dat heeft geleden, is mij gelukkig tot nu toe nog bespaard gebleven. Wel vind ik het fascinerend hoe Babet met de dood o gaat en daarover kan praten. Toen ik Taal- en Cultuurstudies studeerde leerde ik over de macht van taal en hoe we een wereld creëren door te praten. Als je dan geen woorden hebt voor wat jou overkomt, hoe moet je er dan over spreken?’

Ben je anders gaan kijken naar de dood of naar rouw door dit project?
‘Ik ben vooral meer naar de dood gaan kijken. Als ik andere mensen vertel over dit project vloeit daar vaak een gesprek over rouw en de dood uit voort, terwijl dat anders nooit zo ter sprake zou komen. Daardoor heeft het nu meer een plek in mijn leven. Wat betreft rouw: ik besef meer dan ooit dat je iedereen op zijn eigen manier moet laten rouwen. Wat voor de één werkt, werkt voor de ander niet. We moeten het rouwproces vooral niet in een model willen stoppen.’

Ik vond de gesprekken tussen jou en Babet zo mooi dat ik soms het idee kreeg dat jullie antwoorden opnieuw hebben opgenomen. Hoe is dit gegaan?
‘Nee hoor, dit was gewoon een lopend gesprek. Babet spreekt rustig en heel doordacht. Ik heb er bijna geen eh’s uit hoeven halen. Dit komt ook doordat Babet heel goed voor ogen heeft wat ze wil vertellen.’

Waar liep je tijdens het maakproces tegenaan?
‘Ik merkte hoe lastig het is om niet in clichés te verzanden als het over rouw gaat. Ik zeg in de podcast bijvoorbeeld ‘maar woorden schieten toch altijd te kort’ en dan denk ik: ‘heb ik nu ineens een ontzettend cliché item gemaakt over een project dat de clichés juist wil doorbreken?’. Dat was wel een worsteling.’

Tekst gaat verder na afbeelding

'Het is heerlijk dat je alleen jezelf en een recorder nodig hebt om een verhaal te vertellen.’

© Babet te Winkel / VPRO

Ben jij als podcastmaker altijd op zoek naar een bepaald soort onderwerp?
‘Mijn ideeën zijn altijd heel abstract, zweverig en filosofisch. Laatst in bed bedacht ik me dat ik het fascinerend vind wat je als mens van jezelf onthuld en wat niet. Alleen is het heel moeilijk om vanuit zo’n grote gedachte een verhaal te gaan maken. Ik kreeg dan ook laatst van iemand de gouden tip dat je altijd iemand moet zoeken die die boodschap of dat verhaal voor jou uitdraagt. Je kunt dus beter een klein verhaal groter maken dan andersom. Dat heb ik nu ook bij Babet gedaan. Het is een particulier verhaal over iemand die haar moeder is verloren, maar door haar acties in de wereld maakt ze het groter.’

Hoe vind je het om als een van de eerste voor de nieuwe podcast DOCS – de vervanger van RadioDocs – een podcast te maken?
‘Oprecht heel leuk. Ik ben altijd al fan geweest van RadioDoc en vond het ontzettend jammer dat het stopte op de radio. RadioDoc is een mooie plek voor diverse radiomakers en toegankelijk voor beginnende makers. Gelukkig gaat het nu online gewoon door als podcast. En nu wordt er een podcast van mij uitgezonden, dat is heel leuk!’

Heb je nog mooie podcastplannen in het verschiet liggen?
‘Op het moment ben ik vooral bezig met de 2Doc.nl-podcast Bellen met Boeijen. Hierin bespreek ik met Helmut Boeijen elke week een documentaire die dan te zien is. Ik vind dat heel leuk om te doen, omdat ik meer vanuit een recensentenblik naar documentaires ga kijken. Ik merk ook dat ik groei als interviewer. Dat oefenen is heel fijn. Verder hoop ik dit jaar nog meer podcasts te gaan maken, daar ligt wel echt mijn ambitie. Het is heerlijk dat je alleen jezelf en een recorder nodig hebt om een verhaal te vertellen.’

Over de maker

Kitty Munnichs studeerde Taal en Cultuur-studies aan de Universiteit van Utrecht en deed vervolgens een Master Journalistiek aan de Universiteit van Groningen. Haar podcast Forever Alone werd genomineerd voor de NTR Podcastprijs, ook maakte ze items voor Nooit Meer Slapen en Bureau Buitenland. Nu maakt ze de wekelijkse podcast Bellen met Boeijen van 2Doc.nl.