Human Doc

De lege plek - Het zwijgen van Bovensmilde

HUMAN, VPRO, IKON

In de documentaire 'De Lege Plek' onderzoekt regisseur John Appel hoe een dorpsgemeenschap omgaat met een collectief trauma. Vijfendertig jaar na de gijzeling van een lagere school laat de film zien hoe moeizaam het verwerkingsproces van zo’n ingrijpende gebeurtenis verloopt.

Op 23 mei 1977 wordt het Drentse dorp Bovensmilde wereldnieuws. Vier jonge Zuid-Molukkers gijzelen op een warme lentedag een lagere school met daarin 105 kinderen en vijf onderwijzers. De Molukkers hopen met de gijzeling van hun eigen dorpsgenoten hun ideaal van een onafhankelijke Molukse republiek (RMS) kracht bij te zetten. Ze denken tevens met de gijzeling van de school een ijzersterke troef in handen te hebben ter ondersteuning van de gelijktijdige treinkaping bij De Punt, iets verderop op het traject Assen-Hoogeveen.

De kinderen zitten vier dagen opgesloten in de school voor ze worden vrijgelaten. De onderwijzers zitten daarna nog ruim twee weken vast voordat ook zij ongedeerd naar buiten komen. Tanks rijden het schoolgebouw binnen en de Molukkers worden overmeesterd.

Tegelijkertijd wordt de treinkaping bij De Punt op gewelddadige manier beëindigd. Het levert beelden op die de hele wereld over gaan.

De school wordt kort daarna afgebroken. Elders in het dorp komt een noodschool. De plek van de afgebroken school blijft leeg achter.

Vijfendertig jaar na de gijzeling ligt het grasveld nog steeds braak. De lege plek staat symbool voor een dorpsmentaliteit van zwijgen in plaats van spreken, laten rusten in plaats van oprakelen, vergeten in plaats van herinneren. Een litteken dat overgebleven is in een dorpsgemeenschap waarin de verscheurdheid tussen de Molukkers en de Smillenaren nog altijd voelbaar is.

Deze film gaat over het zwijgen in een Drents dorp waarvan de inwoners na dertig jaar langzaamaan uit hun schulp kruipen. Trauma’s die lange tijd verstopt waren, komen geleidelijk naar buiten. De toenmalige hoofdonderwijzer, een aantal scholieren uit de 5e klas van destijds en hun ouders worden geportretteerd in hun soms onmachtige poging om met het verleden in het reine te komen. Waar de een zich voor het eerst wil uiten, blijven bij de ander de pijn en de haat vooral verzwegen. De naweeën van een onverwerkte gijzeling.

Regisseur: John Appel