Herdenken met 10 aangrijpende documentaires

Direct na de bevrijding werden duizenden gearresteerde NSB’ers en andere van collaboratie verdachte Nederlanders gevangengezet in Kamp Westerbork. Daar zaten nog honderden Joden vast, waarvan een aantal werden aangewezen als bewakers. Het blijft een grotendeels vergeten slotdeel van de Tweede Wereldoorlog. 

Aan de hand van interviews met voormalige Joodse en NSB-gevangenen, nabestaanden en deskundigen onderzoeken interviewer Frénk van der Linden en regisseur Eric Blom de scheidslijn tussen goed en kwaad in het Westerbork van lente/zomer ‘45.

Regie: Eric Blom
Idee en interviews: Frénk van der Linden

Het leven van Femma Fleijsman-Swaalep is voor een groot deel beïnvloed door Hans Calmeyer, een Duitse jurist die als zogeheten Jodenspecialist van de nazi's leiding gaf binnen de Entscheidungsstelle. Hij noteerde haar onterecht als vol-Joods, waardoor Femma werd gedeporteerd naar Auschwitz. 

Ze overleefde Auschwitz en wilde een lange tijd niet praten over de traumatische gebeurtenissen die ze had meegemaakt. Jaren later komt het gezin van Femma samen, om te onderzoeken wat er precies is gebeurt en hoe ze samen deze tragische geschiedenis kunnen verwerken.

Regie: Alfred Edelstein

In een vakantiefilmpje van slechts drie minuten uit 1938 verdringen inwoners van het Poolse stadje Nasielsk zich enthousiast voor de lens. De camera is een zeldzaamheid in die tijd. Het is daarmee ook het enige bewegende beeldmateriaal dat bekend is van de Joodse inwoners van het stadje. Wat vertellen de beelden over hen? 

Door haar blik forensisch op de beelden te richten probeert regisseur Bianca Stigter het einde van de film nog even uit te stellen. Door in te zoomen, te herhalen en minutieus details op beeld uit te zoeken, verandert deze bijna hypnotiserende detective in een filmisch monument.

Regie: Bianca Stigter
Omroep: VPRO

Josef Ganz had één droom: een lichte, wendbare auto ontwerpen die iedereen kon betalen. Een Duitse versie van de T-Ford. In 1932 verraste de Joodse ingenieur Duitsland met de verwezenlijking van zijn droom toen hij zo'n auto maakte. Zijn meikever.

Adolf Hitler, die in 1933 aan de macht kwam, deelde deze droom. Maar in Hitlers Duitsland was er geen plek voor een Joodse uitvinder als Ganz. Dus kwam hij samen met Porsche met de Volkskwagen Kever. Ganz: How I Lost My Beetle vertelt het verhaal van de man wiens ontwerpen en ideeën leidden tot deze allesveranderende auto, maar die uiteindelijk alles kwijtraakte.

Regie: Suzanne Raes
Omroep: NTR

Truus Wijsmuller, een vrouw die van wanten wist, heeft voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog zo'n 10.000 Joodse kinderen uit handen van de Duitsers weten te houden. De documentaire 'De kinderen van Truus' is een ode aan de vrouw die geheel terecht ook wel "de stoomwals" wordt genoemd.

Haar onderhandelingen met SS-topman Adolf Eichmann betekenden een doorbraak in de organisatie die later zou uitgroeien tot één van de grootste reddingsoperaties uit de geschiedenis; de zogenaamde ‘Kindertransporten’.

Regie: Pamela Sturhoofd en Jessica van Tijn

De idealistische Drentse boer Johannes Post redt in de oorlog honderden joden, wordt door de nazi’s in de duinen doodgeschoten en leeft verder als een mythische oorlogsheld. Straten, scholen en een kazerne worden naar hem vernoemd. Terwijl zijn daden tot op de dag van vandaag tot mythische proporties worden verheven, blijft zijn familie met andere herinneringen achter. Wat zijn hun verwerkingsmechanismen en wat geven ze door aan de generaties erna?

Regie: Geertjan Lassche

In 1943 wisten 89 Hongaars-Nederlandse Joden met vijf transporten vanuit bezet Nederland naar het toen nog vrije Boedapest te ontsnappen. In maart 1944, na de inval van de nazi's in Hongarije, werden zij weer van hun vrijheid beroofd. De meesten van hen wisten mede dankzij de hulp van de Zweedse diplomaat Raoul Wallenberg opnieuw de dans te ontspringen.

Wie waren deze vluchtelingen en wat wachtte hen in Hongarije? En hoe konden zij uiteindelijk ongedeerd naar Nederland terugkeren?

Regie: Willy Lindwer

Hoe werd de Tweede Wereldoorlog beleefd in het Overijsselse Rouveen? Dit orthodoxchristelijke dorp in de buurt van Staphorst was tijdens de oorlog zelfvoorzienend. En daardoor ook grotendeels geïsoleerd van de buitenwereld.

De laatste ooggetuigen van de oorlog, de kinderen van toen, zijn nu allen hoogbejaard. In Duutsers vertellen bewoners van het Overijsselse dorpje Rouveen ontroerend open over hun oorlogsherinneringen aan dorpsgenoot en filmmaker Geertjan Lassche. Hun verhalen worden afgewisseld met historische videofragmenten en foto’s van vroeger.

Regie: Geertjan Lassche

Op 2 oktober 1944 zag de oma van regisseur Froukje van Wengerden op veertienjarige leeftijd hoe haar vader tijdens de Razzia van Putten werd weggevoerd. Hij kwam nooit meer terug. Nu is zij 86 jaar en als enige van haar familie nog in leven.

Terwijl zij haar aangrijpende herinnering deelt in de korte Makers van Morgen-documentaire Ik was pas 14 kijken we in de ogen van veertienjarige meisjes van nu, vol eigen verhalen en met een onbevangen blik vooruit.

Regie: Froukje van Wengerden

De relatie tussen de bijna honderdjarige Enny en haar dochter Tascha wordt gedomineerd door de dood van Enny's eerste dochters in Auschwitz. Enny verwijt Tascha nog dagelijks gebrek aan begrip voor haar lijden. Ook de buitenwereld mag weten hoe Tascha onder zou doen voor de doden; 'mijn engeltjes', zoals Enny Glenda en Myrna liefkozend blijft noemen, en van wie alleen nog de zwijgende filmbeelden bestaan die in een koffer de oorlog zijn doorgekomen.

Little Angels is een persoonlijke film die een aantal universele thema's aansnijdt: de symbiose tussen een moeder en dochter, het onvermogen elkaar juist te vinden in een pijnlijke gebeurtenis in het verleden.

Regie: Marco Niemeijer