Dit jaar is het precies 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de nazi’s. Het land krabbelde sindsdien langzaam op uit een duistere periode van veelal onbeschrijfelijk leed. Over dit leed zijn naderhand talloze verhalen verzameld en vanuit verschillende perspectieven in beeld gebracht. Hier vind je een aantal documentaires over die tijd die we niet mogen vergeten.

De erfenis van een verzetsheld

Johannes Post is een van onze bekendste verzetsstrijders. Een zogenaamde posterboy voor de protestantse zuil. In de Tweede Wereldoorlog redt de idealistische Drentse boer honderden Joden, maar wordt door de nazi's doodgeschoten in de duinen. Zijn daden zijn tot mythische proporties verheven, maar zijn gezin blijft achter zonder man en vader. Hoe zijn zij verder gegaan?

De erfenis van een verzetsheld laat het ongeromantiseerde verhaal over deze verzetsman zien vanuit het perspectief van diens kinderen. Want wie betaalt nu de prijs voor idealisme?

Lees hier ook het interview met de regisseur van de documentaire Geertjan Lassche.

Regie: Geertjan Lassche

Little Angels

De bijna honderdjarige Enny heeft haar twee dochters Glenda en Myrna verloren in Auschwitz tijdens de Tweede Wereldoorlog. In haar tweede huwelijk krijgt ze een dochter: Tascha. Samen met haar man en de jonge Tascha verhuist ze begin jaren '50 naar New York om een nieuw leven te beginnen. Maar ze zal de doden nooit achterlaten en geeft Tascha ook te verstaan dat de doden altijd boven haar blijven staan.

Hoe ga je om met zo'n ingewikkeld oorlogstrauma in je familie? Deze vraag onderzoekt regisseur Marco Niemeijer in zijn documentaire Little Angels. Het is een persoonlijke film die een aantal universele thema's aansnijdt: de symbiose tussen een moeder en dochter, het onvermogen elkaar juist te vinden in een pijnlijke gebeurtenis in het verleden. Maar ook, en niet in de laatste plaats voor de kijker, wordt de vraag opgeroepen hoe je je eigenlijk moet verhouden tot een slachtoffer.

Regie: Marco Niemeijer

Verlies niet de moed

'Verlies niet de moed' zijn de laatste woorden van Hella de Jonge's grootmoeder, voordat ze werd afgevoerd naar Auschwitz. Een foto uit 1885 met daarop haar vader als onderdeel van een komisch dueo spoort Hella aan haar familiegeschiedenis te onderzoeken.
Ze vond het zinnetje op een dun velletje in een van de dozen die haar vader bij de verhuizing had weg willen doen, omdat de inhoud hem te zeer met de oorlog confronteerde. Hella en hij raakten er de maanden daarna over aan de praat, net als over hun gemankeerde relatie.

Kijk hier ook het interview met Hella de Jonge over haar film Verlies niet de moed.

Regie: Hella de Jonge

De film die nooit afkwam

Eind jaren '70 werkte cineast Frans Bromet aan een film over holocaustoverlever en kunstschilder Sieg Maandag. De film moest antwoord geven op de vraag hoe je verder kunt leven na een concentratiekamp. In eerste instantie werd deze film nooit afgemaakt door een verschil in visie. Maar na het overlijden van Sieg Maandag benadert zijn dochter Sarah Maandag Bromet met het materiaal dat in de jaren '70 is geschoten. Samen met zijn eigen dochter Silvia besluit Bromet de film alsnog te voltooien.

Frans spreekt met echtgenote Karen Maandag en hun kinderen Sarah en Simon. Aan de hand van foto’s en herinneringen komt het leven en karakter van Sieg tot leven. Trots en onbegrensd probeerde hij de oorlog zo goed en kwaad als het ging een plek te geven. Achter de zoektocht naar antwoorden op de vraag waarom de film mislukte, toont zich een liefdevol monument van een overlever die ondanks de ellende die hij meemaakte een leven wist te creëren waarin optimisme en bezieling de boventoon voerde.

Regie: Frans Bromet

 

Ik was pas 14

Op 2 oktober 1944 zag de oma van regisseur Froukje van Wengerden op veertienjarige leeftijd hoe haar vader tijdens de Razzia van Putten werd weggevoerd. Hij en 551 kwamen nooit meer terug.
Nu is Froukjes oma 86 jaar en als enige van haar familie nog in leven. Terwijl zij haar aangrijpende herinnering deelt in de korte film Ik was pas 14 kijken we in de ogen van veertienjarige meisjes van nu, vol eigen verhalen en met een onbevangen blik vooruit. Een schril contrast met het gruwelijke verhaal.

Lees hier ook het interview met de maker van morgen Froukje van Wengerden.

Regie: Froukje van Wengerden

Ganz: How I Lost My Beetle

Josef Ganz had een droom: de Duitse versie maken van de T-Ford. En dan nog beter en lichter. In 1932 verraste de Joodse ingenieur Duitsland met de verwezenlijking van zijn droom toen hij zo'n auto maakte. Zijn meikever.
Adolf Hitler, die in 1933 aan de macht kwam, deelde deze droom. Maar in Hitlers Duitsland was er geen plek voor een Joodse uitvinder als Ganz. Dus kwam hij samen met Porsche met de Volkskwagen Kever. Ganz: How I Lost My Beetle vertelt het verhaal van de man wiens ontwerpen en ideeën leidden tot deze allesveranderende auto, maar die uiteindelijk alles kwijtraakte.

Naast Ganz' eigen verhaal, dat in een voice-over wordt verteld, probeert Paul Schilperoord en een achterneefje van Ganz zijn eerste modellen van de meikever op te sporen en te restaureren. Dit haalt dit oude verhaal naar het hier en nu.

Lees hier het interview met regisseur Suzanne Raes en Paul Schilperoord, de journalist die ontdekte welke grote rol Josef Ganz heeft gespeeld in de ontwikkeling van de Volkswagen Kever.

Regie: Suzanne Raes

De dagboeken van een olifant

Als regisseur Janina Pigaht ontdekt dat haar lieve opa een toegewijde Waffen SS'er was én dat haar familie dat al lang wist, staat haar hele leven op z'n kop. Hoe kan haar opa die dagboeken voor Janina en haar broer schreef, vol positieve, inspirerende levenslessen, aan de verkeerde kant van de geschiedenis staan?

Ze begrijpt niet dat dit al die jaren verborgen is gebleven en stelt in gesprekken met haar ouders en broer alle vragen die tot haar verbazing nooit zijn gesteld. Aan de hand van dagboeken, filmpjes en fotoalbums gaat de filmmaakster op zoek naar het oorlogsverleden en de motivaties van haar opa en reist ze naar plekken waar hij tijdens de oorlog was. De film laat zien wat het jarenlange zwijgen doet met familieverhoudingen en hoe iedereen de geschiedenis op een andere manier benadert.

Kijk hier ook de DocTalks met regisseur Janina Pigaht.

Regie: Janina Pigaht

Zwarte Limburgers

Limburg werd als eerste provincie van Nederland bevrijd, eind 1944. De Amerikaanse soldaten werden dan ook dankbaar ontvangen door de Limburgers. Hierdoor ontstonden er relaties tussen soldaten en Limburgse vrouwen en er werden zelfs baby's geboren. Een aantal van hen was van een Afro-Amerikaanse soldaat en die kinderen werden toch anders behandeld. Zwarte Limburgers vertelt het verhaal van enkele van deze bevrijdingsbaby's. Gedurende hun leven hebben deze Limburgers namelijk met een hoop vooroordelen, racisme en discriminatie te maken gekregen.

Lees hier ook het interview met de regisseur Hans Heijnen.

Regie: Hans Heijnen

De treinreis

In 1943 wisten 89 Hongaars-Nederlandse Joden met vijf transporten vanuit bezet Nederland naar het toen nog vrije Boedapest te ontsnappen. In maart 1944, na de inval van de nazi's in Hongarije, werden zij weer van hun vrijheid beroofd. De meesten van hen wisten mede dankzij de hulp van de Zweedse diplomaat Raoul Wallenberg opnieuw de dans te ontspringen. Het merendeel van de overlevenden keerde na de oorlog veilig terug naar Nederland. Dit nieuwe hoofdstuk in de geschiedenis van de Jodenvervolging werd ontdekt door historicus Aline Pennewaard.

Willy Lindwer verfilmde het verhaal met de laatste in leven zijnde overlevenden van 'de treinreis' en met een zoon van een Hongaars-Nederlands echtpaar, dat dankzij 'de treinreis' wist te overleven.

Regie: Willy Lindwer

De claim - Zoektocht naar roofkunst uit WOII

Nederlandse museau zijn eigenaren van kunstwerken die in de oorlog geroofd zijn door Nazi-Duitsland. Erfgenamen van de oorspronkelijke eigenaren komen die werken op het spoor en claimen hun eigendomsrecht.

De overheid heeft de Restitutiecommissie nog niet zo lang geleden in het leven geroepen om die claims te behandelen. In deze documentaire volgt Ditteke Mensink het onderzoek in twee zaken, waarbij vooral het verhaal van de betrokken joodse familie wordt verteld. Kloppen hun herinneringen aan het werk nog en hoe is de kijk op roofkunst veranderd door de jaren heen?

Kijk hier ook het interview met de regisseur.

Regie: Ditte Mensink

Meer tiplijstjes