Beroemde en beruchte sociale experimenten

In de documentaire ‘Ghost Hunting’ start filmmaker Raed Andoni een sociaal experiment waarbij hij Palestijnse ex-gevangenen een Israëlisch cellencomplex tot in het kleinste detail laat nabouwen. Vervolgens vraagt hij hen de rol van gevangene of bewaker te spelen. Tijdens deze exercitie komen de vaak traumatische herinneringen aan hun gevangenschap in volle omvang bij hen naar boven. Sommigen van hen dreigen zich teveel te laten meeslepen in de rol die zij spelen. Andoni kreeg behalve lof dan ook de nodige kritiek op deze werkwijze. Hij zou volgens sommigen op een onverantwoorde manier omgaan met de trauma’s van zijn hoofdpersonen louter en alleen om een spectaculaire film te kunnen maken.

Het ‘Milgram experiment’ was een serie experimenten uit het begin van de jaren ‘60 waarbij psycholoog Stanley Milgram de bereidheid tot gehoorzaamheid aan gezag of autoriteiten onderzocht. De opzet van het beroemde experiment was als volgt:

De deelnemers waren in de veronderstelling dat zij deelnamen aan een proef die de invloed van straffen tijdens het leren moest onderzoeken. Deelnemers kregen door middel van loting ofwel de rol van leraar, ofwel die van leerling toebedeeld. In werkelijkheid kreeg elke deelnemer aan het experiment de rol van leraar toebedeeld en werd de rol van leerling door acteurs gespeeld die in het complot zaten. De leraar las diverse woordparen op die de leerling moest onthouden. Vervolgens werd één van deze woorden opgenoemd waarna de leerling het bijbehorende woord moest geven. Maakte hij hierbij een fout, dan was het de taak van de leraar (tevens de enige echte deelnemer aan het experiment) om de leerling te straffen door middel van het toedienen van een elektrische schok. Bij elk onjuist antwoord werd het voltage verhoogd.

De leraar zat afgescheiden van de leerling en kon deze niet zien maar wel horen. De leraar die de schokken moest uitdelen werd in zijn kamer begeleid door de persoon die het experiment leidde. Vanaf een bepaald voltage begon de leerling te schreeuwen van de pijn en op de muur te slaan. Wanneer de leraar zijn bedenkingen uitsprak over de door hem toegediende schokken werd hij door de begeleider gedecideerd aangemoedigd toch vooral door te gaan met het experiment. Nadat de leerling telkens vanaf een bepaald moment begon te klagen over zijn hart bleef het gedurende de rest van het experiment vanuit zijn kant stil. Uiteraard was er in werkelijkheid geen sprake van daadwerkelijke elektrische schokken maar de deelnemers waren hier niet van op de hoogte. Zij dachten dat de schokken daadwerkelijk werden toegediend.