Door Ton Guiking
“Ik vind het van belang of iemand tot de ware kerk van Christus behoort, want er zijn ook mensen in het christendom, dat zijn er ook bosjes, die helaas het ware geloof niet hebben. En die zijn, net zoals alle andere mensen, eigenlijk gewoon heiden.”
Vervang christendom door islam en je hebt een uitspraak die zo uit de mond van een strijder voor de Islamitische Staat zou kunnen komen – wie niet ons geloof aanhangt, is een heiden. Maar in de documentaire Rijssens stille oorlog (2009) zijn het de woorden van boekhandelaar Wieger. Van reformatorische huize uiteraard, want dat is de grote meerderheid van het dorp. Drie keer per zondag naar de kerk en de SGP is er veruit de grootste partij.
In zo’n gemeenschap is het niet makkelijk voor inwoners die ‘anders’ zijn, al helemaal niet voor de islamitische minderheid. De van oorsprong Turkse Fatma verwoordt het haarfijn: “Ik doe mijn best voor deze samenleving, ik houd van dit land, ik ben hier opgegroeid. Waarom word ik nog steeds als een allochtoon behandeld en gezien en benoemd? Dát is mijn frustratie.”
Emile van Rouveroy van Nieuwaal is een antropoloog en filmmaker die eerder documentaires maakte over politieke en sociaal-juridische onderwerpen in West-Afrika. De laatste jaren richt hij zijn camera op de nabije omgeving. Als echte antropoloog heeft hij zich in de Rijssense gemeenschap ondergedompeld. Twee jaar lang bezocht hij kerk en moskee. Vertrouwen opbouwen was essentieel, vooral ook omdat film en televisie in zowel de orthodoxe geloofsgemeenschap als de moskee bepaald niet gewaardeerd worden.
Rijssens stille oorlog is oorspronkelijk gemaakt voor RTV-Oost maar later gelukkig ook landelijk uitgezonden. Terecht. Boekhandelaar Wieger Smeijers en zijn geloofsgenoten zullen de heidense andersgelovigen – christelijk of islamitisch – niet afslachten. Maar oorlog is er wel. Fatma Öztürk geeft zelf het antwoord op de vraag wat ze nog meer zou moeten doen om geaccepteerd te worden: “Afstand nemen van mijn geloof. Er is een stille oorlog. Zolang ik moslim ben, zal ik nooit een volwaardige burger van deze samenleving worden.” En dat geldt, zo voegt ze eraan toe, niet alleen voor Rijssen, maar misschien voor de hele westerse samenleving.
We zijn inmiddels een aantal jaren verder en de spanningen rond de islam in de samenleving zijn er bepaald niet minder op geworden. De film viel in Rijssen verguizing ten deel maar er kwamen ook toenaderingspogingen tot stand. Een stille oorlog – maar elkaars stemmen worden nu tenminste gehoord.
Bekijk hier de documentaire: