Schrijven begint met luisteren. Het opzuigen van verhalen, er vervolgens even op kauwen en ze dan weer op geheel eigen wijze uitspugen. In teksten, in muziek. Ferry Heijne, zanger van de ‘poëtische fanfarepunkband’ De Kift, vaart letterlijk uit om persoonlijke getuigenissen van buitengewone gewone Nederlanders op te tekenen.

Met zijn boot belandt hij in De Kift: water wieg me – een muzikale ode aan de droefenis (53 min.) bijvoorbeeld bij Bas. De man rouwt om het verlies van zijn twintigjarige dochter Belle, die enkele jaren geleden tijdens een wandeling in het park werd getroffen door een blikseminslag. Heijne verwerkt diens ervaringen in een verklanking van het gedicht Melopee van Paul van Ostaijen. Over de vergankelijkheid van het bestaan.

‘Langs het hoogriet / Langs de laagwei / Schuift de kano naar zee / Schuift met de schuivende maan de kano naar zee’

In deze fraaie, gestileerde film van Sanne Rovers ontmoet Ferry Heijne verder een Iraakse schrijver die dreigde te verpieteren in een asielzoekerscentrum, een vrouw met liefdesverdriet én een woonboot en een oudere man die voelt dat zijn lichaam stilaan begint te haperen. En onvermijdelijk komt Heijne onderweg ook zichzelf tegen – en zijn vader, die bijkans bij toeval ook jarenlang deel uitmaakte van De Kift.

En als de hoofdpersonen uiteindelijk te horen krijgen wat Ferry en zijn muzikale kompanen, die her en der, als vanzelfsprekend, in het oer-Hollandse decor opduiken om hun muziek ten gehore te brengen, van hun getuigenissen hebben gemaakt, vloeien beeld en muziek helemaal samen tot een lekker melancholische lofzang op het leven.

'Het liefst in Groningen, qua landschap, en toen dacht ik: wat jammer dat De Kift niet uit Groningen komt. Wat later kwam ik via via een keer bij De Kift terecht. Toen heb ik het plan voorgelegd en die film laten zien.'

Waarom De Kift?
Rovers: 'De combinatie van verhalen en de strijd, of de droefheid van het leven, waar De Kift over zingt, vind ik wel heel erg passen bij levensverhalen. De muziek van De Kift is ook heel erg verhalend. Bovendien ben ik gewoon liefhebber van De Kift. Daar heeft het natuurlijk ook mee te maken.'

Even naar jou, Ferry. Sanne kwam bij jullie aan met een film. En je kende haar nog niet?
Heijne: 'Toen kende ik Sanne nog niet, nee. We waren net bezig met een tour door Nederland waarbij we onze meest droevige nummers speelden. Sanne schetste dat idee, en wij konden ons er wel iets bij voorstellen. Zeker nadat we met z’n allen die documentaire hadden bekeken. Het leek ons wel spannend om een vergelijkbare eh, boatmovie in ons geval, te gaan maken.'

Mooi woord, boatmovie, bestond dat al?
Rovers: 'Ferry kwam daarmee. Dat geeft ook gelijk de sfeer aan. De titel, Water wieg me, komt ook van Ferry. Die is nogal goed met woorden.'
Heijne, onverstoorbaar: 'Ik kon me er wel iets bij voorstellen omdat verhalen eigenlijk altijd het beginpunt zijn van nieuwe muziek van De Kift. En het mooie aan Water wieg me is dat… kijk, normaal gaan we op zoek naar verhalen, en die vinden we dan voornamelijk in de literatuur. Maar dit zijn verhalen van mensen van vlees en bloed, die je ook daadwerkelijk ontmoet. Zo kwam er een element bij. In de film zitten een aantal verhalen van mensen, en ik heb geprobeerd daar zo goed mogelijk muziek bij te maken. Gebaseerd op allereerst wat die mensen vertellen, maar ook een beetje op het karakter van die mensen zelf, het gevoel dat ze met zich meebrengen. En dat is eigenlijk wat ik bedoel met dat het voor mij een verdiepende manier van werken was. Omdat ik normaal vanaf papier, zeg maar een tweedimensionaal uitgangspunt hebt, en bij deze film was het driedimensionaal. Echte mensen met echte verhalen. Dus die muziek is op een andere manier ontstaan.'

Rovers: 'Dat was nieuw, dus het was ook wel spannend. Ferry die voor de camera het gesprek aangaat met mensen die hij nog niet eerder heeft ontmoet, en dan vervolgens kijken wat voor muziek daar dan uit ontstaat. Ik vond dat echt wel spannend. Wat gaat er gebeuren, hoe gaat dat werken? Ferry heeft zo’n sociale inborst, dat die ontmoetingen allemaal heel erg mooi samenkwamen.'

Zie je er een tv-serie in? Ferry ontmoet…
Rovers: 'Nou, dat weet ik niet, maar voor deze film werkte het wel heel goed, deze vorm. Want ik wilde nou juist precies niet dat een soort reisserie zou worden. Er zijn al zo veel programma’s waarin presentatoren mensen ontmoeten, en waarin je een reis maakt; dat moest het niet worden.'

Hoe bereik je dat dan, dat het echt iets anders wordt?
Rovers: 'Op een aantal manieren. Doordat Ferry vervolgens ook met die gesprekken iets doet. Dat het een koppeling heeft met de muziek van De Kift, de troost die de muziek kan brengen. Er zit nieuwe muziek in, maar er is ook oude muziek die wordt gebruikt. Door een traagheid in de film te brengen: de reis, de landschappen, het brengt je uiteindelijk in een bepaalde sfeer waar de muziek, de landschappen, de ontmoetingen allemaal bouwstenen van zijn. Door, ja, een filmische aanpak. En door Ferry ook niet als presentator voor de camera te laten vertellen. Dat is ook al een heel duidelijke keuze.'

Ferry, hoe kijk jij naar het eindresultaat?
Heijne: 'Nou, ik ben in eerste instantie muzikant en zanger van de band, ik ben niet zo gewend dingen te doen met een camera voor m’n neus. Ja, muziek maken, maar ik ben nooit zo de roerganger geweest, zeg maar. Ik vond de rol die ik hier zelf speel wel mooi rustig. Ik kon wel goed naar mezelf kijken, terwijl ik van tevoren bang was dat ik spijt zou krijgen van wat ik wel of niet zou doen of zeggen. De hele film heeft een bepaalde rust en de goeie ruimte om de verhalen die die mensen hebben zich te laten ontrollen. En aan de hele draaiperiode heb ik mooie herinneringen. Die was ook heel rustig. Ook als het weer niet meewerkte, terwijl we toch bepaalde scenes moesten draaien, bleef er een goede werksfeer. En ik vind dat je dat in de hele film wel terugziet. Daar ben ik wel trots op. Dat is ook hoe het is gemonteerd. Hoe het zich ontrolt, dat voelt heel natuurlijk.'

Hoe kwamen jullie aan de mensen die je in de film ontmoet?
Rovers: 'We hebben een oproep gedaan vanuit De Kift, die natuurlijk een heel grote, trouwe fanbase heeft: wie heeft er een verhaal over de droefheid van het bestaan. Omdat dat is waar De Kift over zingt, of over de strijd van het leven. Daarnaast zijn we ook zelf gaan zoeken. Ik heb een aantal gesprekken met Ferry gevoerd en die hebben erg geholpen in die zoektocht. Hij zei bijvoorbeeld: Rodaan al Galidi is iemand met wie ik ook graag een keer zou willen samenwerken. En heeft die niet een mooie vriendschap met een veerman – dat had Ferry al een keer gezien op een kort filmpje. Dus zo zijn we bij die veerman en Rodaan al Galidi gekomen. De pont van Jacob, het Haersterveer. Een heel mooie plek op een route waar je met de fiets en met wandeltochten langs kunt komen. Het is niet ver van Zwolle.'

En… is die pont groot genoeg om anderhalve meter afstand van elkaar te houden?
Rovers: 'Hm… ik zou het nu niet doen. Ik zou lekker thuisblijven.'

Het thema is droefenis. Wat wil je bereiken met deze film, Sanne? Voor wie is het, en wat moeten ze eruithalen?
Rovers: 'Nou, in deze tijden, waarin iedereen toch onzeker is en op zoek gaat naar antwoorden – dat was al zo, maar het wordt nog versterkt door de coronacrisis en al het thuiszitten – zie je dat iedereen toch weer teruggrijpt naar literatuur, naar goede verhalen. De troostende werking van muziek, poëzie en literatuur. Ik denk dat dat uiteindelijk is waar de film om draait. En wat ik zo mooi vind aan De Kift en wat ik ook wilde overbrengen is dat het leven niet altijd over rozen gaat, maar dat het toch de moeite waard is. Dat je het leven moet vieren, ondanks alle ellende of strijd die je moet voeren. Dat is waar De Kift ook vaak over zingt, over mensen die het niet altijd even makkelijk hebben, maar toch doorgaan. En als ik naar een concert ga van De Kift, dan troost mij dat heel erg. Ondanks dat het niet gaat over de vrolijke dingen van het leven word ik toch heel erg gelukkig van hun muziek en hun optredens. De Kift live is een soort explosie van een heleboel mensen op het podium en deze film heeft een bepaalde rust, maar ik hoop wel dat het uiteindelijk hetzelfde uitdraagt.'

Hoe klinkt dat, Ferry?
Heijne: 'Ik denk inderdaad dat de mensen die hun verhaal vertellen, zoals Bas en Rodaan, dat doen vanuit de gedachte dat anderen daar wellicht iets aan kunnen hebben. Dat mensen daar steun aan hebben. En ik ben niet speciaal een zielswerker ofzo, maar ik vind het wel belangrijk dat mensen wat hebben aan de kunst die we maken, in dit geval filmkunst gecombineerd met muziek. Dat het een bepaalde waarde heeft. Dat je er sterker van wordt, eigenlijk. Bij de premiere in De Brakke Grond, eind vorig jaar, toen werd de film vertoond en speelden we daar ook live bij, en wat ik toen heel mooi vond was dat van verschillende kanten mensen  zeiden dat ze zo veel herkend hadden en dat ze zich daadwerkelijk gesteund voelden. Een aantal hoofdpersonen waren er ook, en met hen kwamen naderhand allerlei gesprekken op gang, en dat vind ik gewoon fantastisch. Dat je dat losmaakt met zo’n film, en met de muziek. Dat vind ik belangrijk, en dat is erg goed gelukt met deze film.'

Het is inderdaad een film die je het liefst in een zaal zou willen zien, met de mogelijkheid om na te praten.
Rovers: 'Ja. Er stond ook van alles gepland, maar ja, dat kan nu niet doorgaan. Dat vind ik heel erg jammer. Want ik ben wel bij een aantal vertoningen geweest, en dan zie je de reacties en heb je achteraf een gesprek. En nu komt hij op televisie (en online!, EV) en hoop je natuurlijk dat mensen de moeite nemen om een reactie te sturen. Want het blijft anders erg anoniem. En wat ik ook nog wil zeggen: Bas, die het verhaal vertelt over het verlies van zijn dochter Belle, die was naar de premiere gekomen en naar de live uitvoering, met zijn andere kinderen, en die zei dat de film hen persoonlijk ook echt had geholpen bij het verwerken van het verdriet. Dat vond ik eigenlijk het allermooiste compliment. En Belle hield ook van De Kift.'
Heijne: 'Ja, dat was ook bijzonder om te zien. Haar kamer was nog min of meer intact. Daar stonden haar boeken nog, en ik vond het heel leuk om te zien dat een aantal van die boeken ook in mijn kast staan. Dat zorgt dat je een verbintenis hebt via die literatuur, dat ontroerde mij wel.'

Een band met iemand die je nooit hebt ontmoet en ook nooit zult ontmoeten.
Heijne: 'Ja, absoluut, en dat soort dingen helpen mij ook wel bij het maken van muziek. Die boeken ga ik lezen, die kijk ik door, en dan voel je een beetje de sfeer, en dat maakt dat je bepaalde muziek gaat maken uiteindelijk. Althans, bij mij werkt het zo. Dus de muziek is, op zo’n kleine manier, toch ook gestuurd door Belle, door wie zij was.'