Opkomst en ondergang van het Nationaal Historisch Museum (Argos)

Radio Doc

VPRO, VARA

De Argos-uitzending Opkomst en ondergang van het Nationaal Historisch Museum heeft 12 april De Tegel (jaarprijs voor journalistiek) gewonnen in de categorie ‘radio – achtergrond’. Deze uitzending van 25 december 2010 was een update van de eerdere Argos over het NHM in mei. Op de vraag of deze prijswinnende uitzending moeilijk was om te maken, zegt Gerard Leenders, één van de twee makers.

‘Het is geen makkelijk gewonnen prijs. Irene Houthuijs is eigenlijk de initiator geweest, zij heeft het meest de kar getrokken. Het was moeilijk alle hoofdrolspelers te overtuigen mee te werken, en we hadden te maken met geheime rapporten. De betrokkenen praatten wel, maar wilden niets loslaten. Je probeerde te vissen, maar de vis kwam steeds niet boven water. Daarom besloten we een reconstructie te maken, want er was ontzettend veel terugkerend gedoe,  je hoorde steeds iets, en dan weer iets, maar nooit het geheel, hoe het nou precies gegaan was.

We hebben ruim voorgesproken met oud-directeur Jan Vaessen van het Openluchtmuseum , de bedenker van de oorspronkelijke plannen. Hij was inmiddels afgetreden en wilde niet meer herinnerd worden aan deze zaak, hij voelde zich belazerd en vond het te pijnlijk. Maar uiteindelijk, na een uitgebreid voorgesprek met Irene, wilde hij er toch wel iets over zeggen. Het was de eerste keer dat hij weer in de openbaarheid trad, sinds zijn aftreden anderhalf jaar daarvoor.  In de uitzending uit hij ook zijn kwaadheid.

De voorzitter van het bestuur van het Nationaal Historisch Museum, VVD-er Atzo Nikolai, hebben we als een van de eersten geïnterviewd. Je merkte dat hij niet het achterste van zijn tong wilde laten zien. Ook andere mensen gaven soms wollige antwoorden. Maar het belang van de uitzending w as dat we álle hoofdrolspelers hebben kunnen overtuigen toch te praten. Zeker bij Plasterk heeft Irene het heel goed gedaan. Ze zet hem voor het blok en hij geeft toe dat hij fouten heeft gemaakt. Als hij bijvoorbeeld hoort dat Nikolai zegt dat iets op een andere manier is gegaan dan hij net heeft beweerd, zegt hij ‘als Nikolai dat zegt, dan zal dat wel zo zijn’.

We hadden ontzettend veel materiaal, waardoor het een enorme klus was het te structureren - én het spannend te houden én de snelheid in de uitzending te houden. We hebben nog nooit tot zo laat in de nacht door moeten werken als voor deze Argos, om ‘m op tijd af te krijgen. Feit is dat er een heel raar spelletje is gespeeld. Dat er veel tegengestelde belangen speelden, was duidelijk.’