Makers van Morgen

May Divorce Be With You

VPRO

In de intieme tragikomische documentaire ‘May Divorce Be With You’ laat Irene Lagendijk haar gescheiden ouders belangrijke scènes uit hun gedeelde verleden naspelen.

Toen ze vijf was gingen haar vader en moeder uit elkaar, dus Irene Lagendijk (25) heeft nog maar weinig herinneringen aan de tijd voor de scheiding. In haar afstudeerfilm besluit ze met terugwerkende kracht nieuwe herinneringen te scheppen. Ze haalt beide ouders over om belangrijke scènes uit hun gedeelde verleden na te spelen. Wat doet dat met ze, en met haarzelf?

Met May Divorce With You won Irene Lagendijk de Studentencompetitie van het Nederlands Film Festival 2019 en de Best Talent Award op het Eindhovens Film Festival.

Is het een toneelstuk of is het een documentaire?

‘Ik wilde een film over scheiding maken waarbij mensen moeten lachen’

Irene Lagendijk

In gesprek met de regisseur

Tekst: Elmar Veerman

Een film over scheiding die absoluut niet verdrietig mocht zijn, dat wilde Irene Lagendijk maken. Dat is niet helemaal gelukt, maar dat maakt haar documentaire juist sterker.

Met welk idee begon je eraan?

‘Ik wilde een experiment doen met mijn ouders, over hoe het had kunnen zijn als ze nu nog samen waren geweest. En ik wilde ook een beeld creëren van hoe het was toen ze nog getrouwd waren. Want daar heb ik zelf dus helemaal geen beeld bij. Maar mijn idee begon met The Act of Killing van Joshua Oppenheimer. Die laat mannen die ooit massamoorden hebben gepleegd - en die daarvoor nooit zijn vervolgd – spelen in een fictiefilm over hun daden. Zo expliciet mogelijk. En dan zie je dat ze daar verschillend op reageren. De een ziet zichzelf nog steeds als held, anderen realiseren zich ineens wat ze mensen hebben aangedaan.

Dat vond ik een heel mooi experiment. En toen dacht ik: waar wil ik een film over maken, wat raakt mij nou, wie ben ik nou? En toen kwam ik al meteen bij mijn ouders uit, en het fenomeen scheiden. Dus ik wilde een Act of Killing maken met gescheiden ouders. Maar absoluut niet met mijn eigen vader en moeder, dus ben ik heel hard gaan zoeken naar ouders van leeftijdgenoten. Ik heb echt ongelofelijk veel research gedaan, maar het leverde niets op. Wat ook al best veel vertelt over gescheiden ouders die absoluut niet met elkaar in één ruimte willen zitten. Uiteindelijk drong de tijd, dus ja, dan maar met m’n eigen ouders. Want ja, die kunnen wel met elkaar door één deur.’

Hoe ging het destijds, die scheiding? Ging je vader ergens anders wonen?

‘Mijn moeder ging weg, en mijn zus en ik zijn bij mijn vader opgegroeid.’

Oh, da’s best bijzonder.

‘Ja, dat is vrij uniek. Het was natuurlijk wel heel heftig toen mijn ouders gingen scheiden, maar dat heeft gelukkig uiteindelijk wel goed uitgepakt.’

​​​​​​​Hoe bijzonder ook, dat zit niet in je film. Wat wilde je dan wel laten zien met deze film?

‘Mijn doel was de eerste te zijn die een film maakt over scheiding waarbij mensen moeten lachen. Ik zei: het mag absoluut niet verdrietig zijn. Dat is het toch misschien wel een beetje geworden aan het einde. Maar ik wilde vooral laten zien hoe wij als gezin heel hard kunnen lachen, maar ook heel intens en emotioneel zijn. We zijn een gescheiden gezin, maar deze emoties kunnen we wel met elkaar delen.’

Tekst gaat verder onder de foto

Wilden je ouders trouwens meteen meewerken?

‘Zij stonden er een beetje zo in van: oh, da’s goed, gaan we met je over de scheiding praten, ja schat, vraag maar raak.’

Maar dat bleek toch niet helemaal het concept te zijn.

‘Toen ik het ze vroeg hadden ze nog geen idee wat het zou inhouden. Dat merkten ze pas bij het draaien. En gek genoeg gingen ze met steeds meer toewijding meedoen, tot het uiteindelijk superlastig werd voor mijn moeder, aan het einde. Maar ze kwamen op een gegeven moment wel lekker in de flow, en ze leken er zelfs echt veel plezier in te hebben. Dus dat was ook heel verwarrend.’

Was jouw doel niet om ze dichter bij elkaar te brengen? Want dat lijkt wel zo.

(stilte) ‘Ja. Ja, misschien was dat onbewust wel zo. Maar het doel was eigenlijk: ik wil gewoon dat jullie mij die herinnering geven. Punt.’

Van gebeurtenissen waar je niet bij bent geweest?

‘Ja. Ik heb ze op een gegeven moment wel gevraagd: zou je nog zo verliefd kunnen worden, maar ik realiseerde me ook tijdens het filmen dat ik dacht, als dat nu gebeurt, dan zou ik nóg meer in de war zijn. Ik zou het zó raar vinden als ze nu weer samen zouden zijn!’

Heb je het idee dat ze niet bij elkaar passen? Dat je denkt: wat raar dat deze twee mensen ooit samen een gezin hebben gesticht?

‘Nee, dat niet, maar ik begrijp nu wel beter waarom ze uit elkaar zijn gegaan.’

Waarom dan?

‘Nou, mijn vader... mijn moeder... Het ligt ingewikkeld. Ze waren echt zo inténs verliefd, ik denk dat toen dat weg was, ze er achter kwamen dat ze niet meer bij elkaar pasten. Wat ik knap vind is dat zij for the sake of the family hebben gezegd: voordat het echt fout loopt en we met ruzie uit elkaar gaan, kunnen we dat maar beter nu doen. Ze kunnen daardoor nu ook nog af en toe lol hebben samen als ze voor mij of mijn zus samen moeten komen. Maar op de een of andere manier begrijp ik ook wel waarom het niet werkt, ofzo. Ja, ik kan dat niet echt uitleggen misschien, ik weet ook niet beter dan dat ze gewoon niet samen zijn.’

Tekst gaat verder onder de foto

Er zitten veel stukjes in de film die je normaal gesproken zou aanmerken als restmateriaal, van voor of na de eigenlijke opname, maar dat was dus jouw opzet?

‘Nou, nee, dat was absoluut niet de bedoeling! Totdat ik er in de montage met mijn coach achterkwam dat het niet zozeer ging over de scheiding van mijn ouders, maar meer over het maken van die herinneringen. Ik was oorspronkelijk van plan om mezelf overal uit te knippen, want ik vind het vreselijk om mezelf terug te horen, maar… het is gewoon deel van het proces. En ik wilde dat de kijker daar ook in meeging. Een student die net afstudeert met haar eerste film, het was bij mij technisch allemaal nog niet perfect, maar dat is uiteindelijk onderdeel van de film geworden.’

Dat maakt het ook wel grappig, ja.

Ja precies, dat houdt het luchtig. Dat wilde ik ook. Kijk, een scheiding is gewoon heel zwaar, het is niet dat ik wilde doen alsof dat niet zo was en mensen niet moeten zo zeuren of zoiets. Nee, ik wilde gewoon laten zien: je kunt het ook zó doen. Of dat in ieder geval proberen. Bij mijn ouders was er gelukkig ook geen sprake van 'onvergeeflijke acties of overspel' dit is ook heel bepalend voor hoe een scheiding verloopt. Het is hoe dan ook heel lastig en zwaar, maar je kunt wel proberen er het beste van te maken met z’n allen. En dat mag ook een beetje met een knipoog, en een lach en een traan af en toe.’

Was het jouw bedoeling om spanning op je ouders te zetten, zo van: ik zet ze bij elkaar en ik laat ze ongemakkelijke dingen naspelen, kijken of er iets ontploft?

‘Ja, dat was natuurlijk het hele idee van de film. Ik denk dat iedereen die uit een gescheiden gezin komt weleens denkt: hoe zou het zijn als ik mijn ouders nu die dingen samen laat doen? Of alleen al vragen stel over hun tijd samen? Hoe reageren ze dan op elkaar?’

En was die spanning er?

‘Nou, de eerste dagen niet. Ze hadden het supergezellig met elkaar. Dus op een gegeven moment dacht ik: dit is superleuk en heel gezellig, maar wat ga ik er dan eigenlijk mee vertellen? Dat experiment dat ik deed, wat wilde ik eigenlijk dat mijn ouders zich daardoor gingen realiseren? Mijn ouders hebben het gewoon al zo goed uitgepraat, er was niks om te laten ontploffen. Dus vandaar dat die spanning ook gaandeweg bij mij kwam te liggen, zoals je aan het eind van de film ziet.’

Ben je achteraf gezien blij dat je geen andere ouders kon vinden voor je film?

‘Ja, natuurlijk! Het heeft zo moeten zijn, denk ik dan. Die herinneringen krijg ik niet meer terug, maar wat ik nu wel heb is de herinnering aan het maken van deze film met mijn ouders. Natuurlijk, ze zijn niet getrouwd, maar ze hebben wel echt iets onvoorwaardelijks samen voor mij gedaan, waarvoor ze een stukje van zichzelf opzij moesten zetten. En daar ben ik ze voor altijd dankbaar voor. Met andere ouders had ik dat nooit kunnen voelen.’

Je opa en oma zitten er ook in.

‘Ja, als groot contrast, want die zijn al 56 jaar samen.’

Dat zeg je wel, maar ik zie juist ook wel veel overeenkomsten tussen je opa en oma en je vader en moeder. In hoe ze met elkaar omgaan.

‘Ja, het zijn de ouders van mijn moeder, maar mijn opa en mijn vader lijken echt superveel op elkaar. Dat is heel gek. Dus zij zijn ook een beetje voor mij: hoe mijn ouders na vijftig jaar huwelijk hadden kunnen zijn.’

Je kunt ook besluiten dat je het allemaal voor lief neemt wat er in je rugzakjes zit, zoals je opa dat zegt?

‘Ja, precies, dat had ook gekund.  Dan hadden mijn ouders er misschien wel net zo bijgezeten, nu, of over twintig jaar ofzo. Voor mij zit er gewoon echt alles in, in die film. En dat dat zo gewaardeerd en erkend wordt door mensen, dat is echt supermooi. Ik bedoel, je maakt zo’n film om af te studeren, en ineens heeft het zo veel betekenis, ook voor heel veel andere mensen. Dat vind ik echt wel heel mooi, dat een film zoiets teweeg kan brengen.’

Tekst gaat verder onder afbeelding

Over de maker

Irene Lagendijk studeerde af als allround filmmaker aan de kunstacademie (AKV | St Joost) in Breda. Ze werkt als filmmaker en editor bij een bedrijf in Tilburg en is daarnaast fanatiek ruiter.

'May Divorce Be With You' in de media

Meer documentaires over scheiden