Makers van Morgen

Ma'MaQueen

VPRO

Dennis Bijleveld is modeontwerper en dragqueen. Hij is geboren als man, maar kleedt zich graag als vrouw. ‘Ma’MaQueen’ brengt zijn verlangens en angsten in beeld. Bijleveld vertelt hoe het is om in een maatschappij te leven waarin iedereen nog altijd in hokjes denkt en leeft. Regisseur Esmée van Loon observeert het leven van de jonge dragqueen en gaat hierbij gevoelige onderwerpen niet uit de weg.

Het werd ‘dragqueen springt in zwembad’ in plaats van ‘dragqueen valt in water’

In gesprek met regisseur Esmée van Loon

Door: Sterre van der Spek

Mannen in jurken
Midden in het romantische Parijs, naast de wereldberoemde nachtclub Moulin Rouge, dat is waar Esmées filmplan geboren werd. “Ik ben opgegroeid op Texel. De neef van mijn moeder, heeft daar samen met zijn man een theatercafé waar ik graag kwam als kind. Je kon er dineren en tegelijkertijd genieten van theater, een beetje als de dinnershow, maar dan een stuk knusser. Tijdens die optredens deed Cor, een van de twee eigenaren, vaak een jurk en hakken aan. Elke show transformeerde hij tot een nieuw personage. Het Texelse theater was geïnspireerd op de Parijse theatertjes, daar moest ik aan denken tijdens mijn bezoek aan de Franse hoofdstad. De vraag begon door mijn hoofd spoken: ‘Wat betekent het eigenlijk, een man met make-up in een jurk?’”.

Met deze vraag in haar hoofd ging Esmée haar research doen. “Ik kwam er al vrij snel achter dat het internet ontplofte van informatie over dragqueens. Alles was glitter, glamour en prachtige jurken, maar waarom wilde deze jongens zich zo uiten? Het ging allemaal heel erg over de show, maar niet over de persoon erachter, terwijl juist dat mijn interesse trok. Snel besloot ik: als niemand het vertelt, dan doe ik het wel.”

Esmée is niet geheel onbekend met de wereld van LHBTQI+. “Ik ben opgegroeid met twee moeders, mijn biologische vader is getrouwd met een man. Dat zijn overigens ook de eigenaren van het Texelse theater. Zelf ben ik bi.” Haar ervaringen wilde ze graag vertalen naar een film.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Dennis
De zoektocht naar een hoofdpersonage voor de film duurde een tijdje. “In eerste instantie zocht ik contact met de grote dragqueens uit de Nederlandse scene. Ik heb bijvoorbeeld contact gehad met Mayday, een van de bekendste. Al kon zij veel vertellen over de wereld van drag, ze was er voor mijn film al te comfortabel mee. Drag was haar hele identiteit. Ik zocht iemand die het allemaal nog aan het ontdekken was, iemand die zichzelf nog aan het ontdekken was.”

“Dennis was perfect. Het voelde bij het eerste gesprek al goed. Als nieuwkomer in de dragscene was voor hem alles nog spannend. Hij kon goed vertellen over zijn gevoelens en gedachten, maar was ook visueel heel interessant. Als modestudent maakt hij zijn eigen outfits, waarin hij er zowel als man als als vrouw prachtig uitziet.”

Acceptatie
Met haar documentaire hoopt Esmée acceptatie te creëren voor mensen zoals Dennis. “Wonend in Rotterdam-Zuid, dichtbij het stadion waar het krioelt van de hooligans, gebeurt het meer dan eens dat Dennis wordt uitgescholden of achtervolgd. Maar waarom eigenlijk? Er zijn zoveel mensen die een mening hebben over drag, terwijl ze er tegelijkertijd niets van weten of begrijpen. Je hoeft het er van mij echt niet mee eens te zijn, maar ik hoop wel empathie op te wekken met mijn film. Dat men de volgende keer het uitschelden laat.”

Dat Dennis ver gaat in het uiten van zijn persoonlijkheid, wordt duidelijk in de laatste scène van de film. Hierin leest Dennis ter afsluiting van zijn studieproject een zelfgeschreven verhaal voor waarna hij zich letterlijk bloot geeft. Het verhaal gaat over een jongetje dat graag zwanger wilt worden. Esmée vertelt dat docenten totaal geen vertrouwen hadden in het studieproject, maar waren door de uitvoering diep ontroerd. Alle negatieve woorden werden teruggenomen, Dennis kreeg een 10.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Emoties aan de keukentafel
“De ouders van Dennis komen uit de Achterhoek en zijn erg gelovig. Ondanks dat ze hem altijd hebben geaccepteerd en gesteund werd er niet veel gesproken over wat Dennis echt voelde.”

Als jonge documentairemaakster zag Esmée een kans om het gesprek tussen Dennis en zijn ouders op gang te brengen. “Ik wilde graag een gesprek vastleggen waarin Dennis en zijn ouders met elkaar praten over Dennis zijn identiteit en wat hij en zijn ouders hierbij voelen. Dat hadden ze namelijk nog nooit gedaan. Het idee resulteerde in de keukentafel-scène. Dennis stond niet te springen voor het voeren van dit gesprek, maar toen we beiden voor de kerstdagen naar familie in de Achterhoek vertrokken zag ik stiekem een kans. Mijn cameraspullen had ik al mee, voor de zekerheid, hield ik in gedachte.” Eenmaal aangekomen in de Achterhoek trok Esmée haar stoute schoenen aan en belde Dennis op met de vraag of zij langs mocht komen. Hij stemde in. “Ik vroeg de familieleden om de tafel te gaan zitten. ‘Heb je er nooit moeite mee gehad dat Dennis niet voldoet aan de norm?’ vroeg ik zijn vader. Voor de allereerste keer sprak zijn vader bewondering uit naar zijn zoon. Een belangrijk moment voor Dennis. Twee uur lang heb ik op de hoek van de keukentafel gezeten en stilletjes geluisterd. Dat het zo’n emotioneel gesprek zou worden had ik niet verwacht. Een camera was blijkbaar nodig om het gesprek te starten, maar het heeft het gezin wel dichter bij elkaar gebracht. Dit was voor mij ronduit het bijzonderste moment ooit meegemaakt tijdens het maken van een film.”

Dragqueen in het zwembad
Een andere scène die Esmée niet snel zal vergeten is de openingsscène, ofwel ‘de zwembadscène’. “Dat ging totaal niet zoals ik had gehoopt. Ik wilde een poëtisch beeld van een dragqueen die langzaam in het water valt. Water staat symbool voor transformatie wat natuurlijk een symbolische gedachte is voor de transformatie naar drag. Ik onderschatte zwaar hoe ingewikkeld het is om te filmen onder water. Het werd ‘dragqueen springt in zwembad’ in plaats van ‘dragqueen valt in water’. Ik heb lang getwijfeld of ik de beelden moest gebruiken in mijn film. Toch ben ik ontzettend blij dat ik het wel heb gedaan. Dennis komt zo excentriek en uitbundig over in de scène en dat is precies wat hij is.’

Toekomst
Terwijl Dennis zich verder stort op performance, drag en zijn nieuwe relatie, timmert Esmée hard aan de weg in de wereld van film en documentaire. Afgelopen jaar is ze afgestudeerd met haar film ‘Dubbel geluk’ over drie jongeren die zijn opgevoed door gay ouders. Na een half jaar te zijn gedoken in de serie ‘Flikken Maastricht’ als assistent producent, is ze nu volop bezig met haar eigen filmbedrijfje. Samen met oud-studiegenoot Marijn van der Ploeg lanceert zij ‘Kamerfilm’. Hiermee willen ze sociaal maatschappelijke films maken en ondersteunen. Films die een gesprek kunnen openen. De eerste titel ‘Na de zomer’ staat al in de startblokken. Dit is een film over drie gevluchte Syrische jongens die elkaar terugvinden in Nederland. Collega Marijn zit al het hele interview lang stilletjes in de kamer te werken. Als Esmée nog een ander creatief filmidee presenteert, denkt ze hardop mee. Aan ideeën geen te kort. Als het aan Esmée ligt, gaan we nog veel van haar horen. 

Esmée van Loon studeerde in 2018 af aan de Willem de Koningacademie in Rotterdam. Ma’MaQueen was haar derdejaars film. Haar afstudeerfilm ‘Dubbel geluk’ is te zien bij omroep HUMAN.