Children of the Labyrinth

Door Malou Wagenmaker | 19 juni 2022

Het koppel Marieke van der Velden, fotografe, en Philip Brink, reclamemaker, storten zich buiten hun vaste werk regelmatig op eigen projecten met een maatschappelijke boodschap. Hun laatste project is Children of the Labyrinth, een documentaireserie van negen korte afleveringen. Elke aflevering leest een ouder die gevlucht is een zelfgeschreven brief voor die gericht is aan zijn of haar kind.

Hoe kwamen jullie op het idee voor deze serie en de brieven?
Philip: ‘In 2015 zijn we voor onze vorige film The Island of All Together op Lesbos geweest. Hierin lieten we toeristen en vluchtelingen met elkaar in gesprek gaan op bankjes op het eiland. Toen was het relatief makkelijk voor vluchtelingen om na de gevaarlijke boottocht naar het eiland door te reizen. De afgelopen jaren is de situatie verhard: grenzen gaan steeds verder dicht, er zijn pushbacks en in kampen in heel Griekenland moeten mensen heel lang wachten. Daarom vroegen we ons af: moeten we hier niet iets over maken?’

Marieke: ‘Vervolgens zagen we de documentaire Waar liggen de grenzen van Europa? van Eddy van Wessel en Daimon Xanthopoulos. Hierin zit een foto van een vader met een kind op zijn schouders met een plastic zak over zijn hoofd als bescherming tegen de regen. Dat maakte echt indruk op ons. We vroegen ons af: wat zou je je kind vertellen als je zo’n reis moet maken? Zegt hij dat ze op een fantastisch avontuur zijn of kan je dat op een gegeven moment ook niet meer volhouden? Zo kwamen we op het idee van de brieven. We wilden de gevluchte mensen zelf aan het woord laten, in plaats van óver ze te praten.’

Hoe kwamen jullie bij deze ouders uit?
M: ‘Dat ging een beetje houtje-touwtje. We hebben een paar kleine ngo’s (niet-gouvernementele organisaties) gevraagd ons idee voor te leggen aan ouders die zij kenden, omdat we ons ervan bewust waren dat het ook een gevoelige vraag kon zijn. Wie zijn wij om te vragen of je een brief wil schrijven aan je kind? Maar de benaderde ouders reageerden positief en wilden graag hun verhaal vertellen. We hebben geen casting gedaan om te controleren wie het beste verhaal had, maar iedereen schreef echt een prachtige brief.’

P: ‘Er waren in totaal veertien brieven, die staan allemaal online, maar niet elke brief was geschikt voor film. Sommige mensen wilden namelijk onherkenbaar in beeld of schreven de brief niet aan hun kind, maar vertelden vooral hun eigen verhaal.'

Tekst gaat door onder de foto

De inhoud van de brieven is best zwaar, maar de beelden zijn heel vrolijk. Waarom kozen jullie daarvoor?
P: ‘We gebruiken niet het clichébeeld van vluchtelingen in een kamp, want het beeld van een kind voor een tent toont een ander verhaal dan een liefdevol beeld. Het is ook de combinatie van de heftige verhalen met de universele liefde voor een kind. Die twee lagen botsen ergens, maar leveren ook iets interessants op. Je ziet het kind zoals de ouders het kind zien.’

M: ‘En we wilden niet dat de kinderen zich niet op hun gemak zouden voelen bij dit project. De opnames moesten een leuke dag voor hen zijn. Op het moment dat de ouders hun brief voorlazen, was er iemand verderop met de kinderen aan het spelen.

Is er een brief die jullie speciaal is bijgebleven?
P: ‘Bij Fabiola’s brief stonden we echt met tranen in onze ogen. Zij sprak Engels en dus konden we tijdens de opnames direct begrijpen wat haar verhaal was. Bij de andere brieven kon dat niet. Wij hadden wel vertalers die de grote lijnen doorgaven, maar dat is anders dan als je het direct begrijpt.’

M: ‘Bij de andere brieven moesten de vertalers soms huilen tijdens de opnames, daardoor wisten we wel dat het indrukwekkende verhalen waren. De echte impact kwam pas bij thuiskomst toen we in de montage de ondertiteling van alle brieven hadden.’

Tekst gaat door onder de foto

Wat is het doel van Children of the Labyrinth?
P: ‘We willen een laag toevoegen aan de verhalen die je in het nieuws veel tegenkomt. Daar zien we vluchtelingen vaak in extreme situaties; iemand komt net aan in een bootje of bij de grens. Als je die mensen een paar uur laten zou spreken of in een andere setting dan krijg je een heel ander verhaal te horen. De reden dat we mensen zelf aan het woord laten, is omdat we niet óver mensen willen praten. Daarbij zijn we altijd op zoek naar herkenning. Een oplossing voor de vluchtelingenproblematiek hebben we niet, maar je gaat wel anders over de oplossing nadenken als je weet over wie je het hebt in plaats van dat het een ver-van-je-bed-show is.’

M: ‘Je wil als maker ook niet zeggen dat jouw film empathie moét creëren, want dat roept weerstand op. Daarom maken we het zo op de emotie dat het voor mensen wel moeilijk wordt om geen empathie te voelen.’

Wat vonden de ouders van de serie?
M: ‘We zijn met iedereen intensief in contact sinds de opnames afgelopen najaar. Ik vond het heel spannend om het eindresultaat naar de ouders op te sturen, want als zij niet akkoord gingen, konden we er niets mee. Gelukkig vond iedereen het mooi. Fatima is bijvoorbeeld heel blij dat er een filmpje is van haar gezin. Latifa vond het wel spannend dat zij moest huilen dus daar hebben we nog over gesproken via Zoom, maar zij staat inmiddels ook helemaal achter de aflevering.’

P: ‘Ook hebben we een première georganiseerd voor iedereen die mee heeft gewerkt. Het filmpje van het applaus van die vertoning hebben we opgestuurd naar alle ouders. Fabiola reageerde daarop: ‘Ik vind het heel bijzonder, want normaal worden we niet gezien, maar veroordeeld en nu klappen er mensen voor mij.’

Hoe gaat het nu met de families?
P: ‘De vijf (van de veertien) ouders die inmiddels een verblijfsvergunning voor Griekenland hebben gekregen zijn daarmee allen naar een ander land gereisd, om daar te proberen een nieuwe asielprocedure voor dat land op te starten. Onzeker is of dit gaat lukken, of dat zij terug gaan worden gestuurd naar Griekenland. De anderen zitten allemaal nog in onzekerheid in Griekenland. De ouders vechten eigenlijk allemaal voor dezelfde rechten van het kind die wij hier ook voor onze kinderen willen. Niemand is nog uit het labyrint. Het is heftig om te merken hoe moeilijk het is om er echt uit te komen.’