3Lab

Waarom bleef je niet voor mij?

HUMAN

In 'Waarom bleef je niet voor mij?' vertellen vier kinderen, die tijdens de basisschool een ouder verloren aan zelfmoord, over de reis die zij aflegden vanaf het moment dat zij het nieuws hoorden. De documentairemaakster, die hetzelfde meemaakte, stelt de vragen die niemand destijds aan haar durfde te stellen.

Zoek naar docu’s op thema

Rebekka, Stef, Hessel en Annabel zitten nog maar op de basisschool als hun vader zelfmoord pleegt. Hoe gaan zij om met dit verlies? Het rouwproces is eenzaam. Met anderen praten over wat hen overkwam doen ze eigenlijk niet. Buitenstaanders vinden het ingewikkeld om er naar te vragen.

Documentairemaker Milou Gevers verloor tien jaar geleden zelf haar moeder aan zelfmoord en dacht vaak, net als de kinderen, dat zij de enige was. In de documentaire praat Milou met de kinderen over alles waar niemand over durft te beginnen. Door haar directe vragen laten de kinderen zich van hun meest kwetsbare kant zien. De obstakels die de kinderen moeten overwinnen worden verbeeld als reis door een landschap, geanimeerd met stop-motion. Elke plek in het landschap staat voor een nieuwe fase in het rouwproces.

Waarom bleef je niet voor mij? won de VPRO-documentaireprijs 2020 en ook de CILECT award 2021 voor beste eindexamenfilm van alle filmacademies en filmscholen internationaal.

Regie: Milou Gevers

Op deze pagina

'Het was bevrijdend dat er nu een keer iemand wél naar vroeg'

In gesprek met regisseur Milou Gevers

Tekst: Kitty Munnichs

Milou Gevers (1991) studeerde af aan de Nederlandse Filmacademie met haar documentaire Waarom bleef je niet voor mij? In deze aangrijpende film spreekt ze met vier kinderen tussen de 10 en 13 jaar oud, Rebekka, Stef, Hessel en Annabel. Allemaal delen ze hetzelfde lot: een van hun ouders pleegde zelfmoord.

In de film verbeeldt Milou ook haar eigen verhaal door middel van animatie. Tien jaar geleden stapte haar moeder uit het leven. In haar documentaire stelt ze de kinderen de vragen die niemand haar destijds durfde te stellen.

2Doc.nl spreek met regisseur Milou Gevers. Hoe was het voor haar om deze film te maken en wat hoopt ze ermee los te maken bij de kijker?

© Milou Gevers

Milou Gevers

Hoi Milou! Allereerst gefeliciteerd met het winnen van de VPRO documentaire-prijs 2020! Hoe is het voor jou dat jouw film, en daarmee ook jouw eigen verhaal, nu voor de hele wereld zichtbaar is?
‘Dat was spannend! Dat is het nog steeds, eigenlijk. Het verhaal is kwetsbaar en daarom eng om te laten zien. Maar ik ben ook heel erg blij. Ik heb al zoveel reacties gekregen op de film, veel meer dan ik had gehoopt of verwacht. Dat is heel bijzonder.'

Waarom besloot je om over dit onderwerp een film te maken?
‘Toen mijn moeder zelfmoord pleegde merkte ik dat mensen het een heel lastig onderwerp vinden om over te praten. Ze werden ongemakkelijk en vonden het ingewikkeld. Ze wisten niet wat ze moesten zeggen of vragen. Gesprekken werden vermeden of al snel afgekapt. Dat was uit aardigheid, om mij niet verdrietiger te maken, maar ook uit ongemak. En het is ook lastig: hoe ga je met zoiets om?; wat moet je vragen? Zelf wilde ik er graag over praten maar ik was tegelijkertijd bang om anderen er te veel mee te belasten.'

Jouw documentaire is vooral gericht op kinderen. Waarom koos je daarvoor?
‘Waarom bleef je niet voor mij? is geen typische jeugddocumentaire. Ik neem de kinderen serieus, behandel ze als kleine volwassenen. Dat vond ik erg belangrijk. Ik wilde een documentaire maken vanuit het perspectief van een kind dat achterblijft na zelfmoord, niet vanuit het perspectief van een volwassenen die daar jaren later op terugkijkt.  Zo’n film bestond nog niet. 

Het verhaal van kinderen die achterblijven na de zelfmoord van een ouder zie en hoor je sowieso eigenlijk nooit. Begrijpelijk, zelfmoord is een enorm lastig thema en volwassenen proberen kinderen te beschermen. Ze bepalen daarom dat zelfmoord geen goed onderwerp is voor kinderen en dat ze hier maar beter niets over te horen of te zien krijgen.’

'De gesprekken ontroerden me enorm, ik heb er hele bijzondere herinneringen aan'

Milou Gevers

Hoe ben je begonnen aan deze documentaire?
‘Ik ben in totaal anderhalf jaar bezig geweest met dit project. Via tussenpersonen, lotgenotengroepen, rouwtherapeuten, stichtingen en facebookgroepen voor jonge weduwen ben ik in contact gekomen met in totaal dertig kinderen. Ik heb toen in één zomer alle dertig kinderen ontmoet en met hen gepraat.

In die tijd zat ik best wel vaak huilend in de trein. Het ontroerde me om te horen hoe het voor de kinderen was geweest. Eén jongetje wist nog niet precies hoe het was gebeurd, zijn moeder wist niet goed hoe ze het moest vertellen. Zij heeft het uiteindelijk verteld toen ik erbij was. Toen had ik opeens een huilend jongetje in mijn armen. De gesprekken ontroerden me enorm, ik heb er hele bijzondere herinneringen aan.

Uiteindelijk heb ik de vier kinderen uit de film - Rebekka, Stef, Hessel en Annabel - gevraagd of ze in mijn film wilden verschijnen. Ze hebben alle vier hun eigen reis te gaan: voor de één speelt de angst om alleen te slapen of om de overgebleven ouder te verliezen, de ander worstelt nog veel meer met ongeloof en verdriet. Hun verhalen vullen elkaar heel mooi aan.’

'Maar natuurlijk hield ik altijd een dubbelrol, ik bent óók gewoon lotgenoot'

Milou Gevers

Ik kan me voorstellen dat het ook veel emoties bij jouzelf losmaakte. Vond je het moeilijk om dan in de rol van regisseur te blijven?
‘In de researchfase, toen ik heel veel kinderen ontmoette en hun verhalen hoorde was ik vooral lotgenoot. We band een omdat we ons herkenden in elkaars verhalen. Maar toen ik een filmplan ging schrijven en scènes uit ging denken, stapte ik echt bewust in de rol van filmmaker. Maar natuurlijk hield ik altijd een dubbelrol, ik bent óók gewoon lotgenoot.'

Tekst gaat verder onder de afbeelding.

© Milou Gevers / vpro

Hoe gingen de draaidagen dan, waren ze heel zwaar en beladen?
‘We hebben heel veel pauzes genomen en tussendoor buiten gespeeld, gefietst en snoep gegeten. De geluidsman (Tim Marsman) was daarbij echt een enorme toevoeging. Hij is super goed met kinderen en ging tussendoor met hen voetballen, gekke filmpjes kijken, grappen maken. Het was heel fijn om tussen de zware momenten door gewoon te kunnen lachen.

Ook hebben we alle vier de kinderen een eigen wegwerpcamera gegeven. We organiseerden een wedstrijdje tussen hen onderling, wie de beste foto's maakte tijdens de draaidagen. Op die manier hadden zij, net als wij, een camera en waren we meer gelijken van elkaar.

Tijdens de interviews waren de moeders er niet bij trouwens, ze wisten wel wat ik ongeveer zou gaan vragen. Maar ik wilde voorkomen dat de kinderen zouden filteren wat ze vertelden of telkens naar hun moeder zouden kijken. Het was echt een gesprek van nabestaande tot nabestaande, alleen dan met een camera erbij.’

'Kinderen tussen de 10 en 13 jaar oud kunnen heel goed aangeven wanneer ze het ergens niet over willen hebben'

Milou Gevers

Hoe vond je het om hele persoonlijke en vaak ook pijnlijke vragen aan de kinderen te stellen? Was je nooit bang om verkeerde snaren te raken?
‘Ik denk dat dit precies één van de dingen is die mensen verkeerd inschatten: dat je de verkeerde vragen kunt stellen en daarmee iemand nog verder kunt schaden. Kinderen tussen de 10 en 13 jaar oud kunnen heel goed aangeven wanneer ze het ergens niet over willen hebben. Ik vertelde de kinderen altijd dat zij mochten aangeven wanneer ze iets niet wilden vertellen of iets niet in de film wilden. Na afloop vonden alle kinderen het superfijn dat ik de vragen had gesteld die niemand anders durfde te stellen. Het was bevrijdend voor hen dat er nu een keer iemand wél naar vroeg.’

Waarom heb je ervoor gekozen om jouw eigen verhaal ook te verbeelden in de vorm van stopmotion animatie?
‘Ik wilde verbeelden hoe het rouwproces voor mij voelde zonder het heel expliciet of letterlijk te maken. Je ziet en hoort de vragen en gedachtes die ik in die tijd had. Het geeft ook wat lucht tijdens de interviews, tijd om op adem te kunnen komen tussen de heftige quotes van de kinderen door.’

'Ik hoop dat mensen aan het einde van de film denken, 'o, je kunt wél iets vragen en ik heb nu zelfs een idee wát ik zou kunnen vragen!''

Milou Gevers

Wat hoop je met jouw film te bereiken?
‘Het zou echt heel mooi zijn om meer openheid te creëren rondom dit onderwerp, dat het beter bespreekbaar wordt. Zelfmoord komt helaas erg vaak voor, bijna iedereen kent wel iemand. Ik hoop dat mensen aan het einde van de film denken, ‘o, je kunt wél iets vragen en ik heb nu zelfs een idee wát ik zou kunnen vragen!’’

Wat wil je in de toekomst gaan maken? Heb je al nieuwe ideeën?
‘Ik zit nog op nieuwe ideeën te broeden. Omdat deze film over zo’n persoonlijk onderwerp gaat, zit mijn hoofd er nog behoorlijk vol van. Ik wil ook echt graag dat de documentaire bij zoveel mogelijk leerkrachten, hulpverleners en andere nabestaanden terecht komt, dus ik ben nog wel even bezig met dit project.’

© Milou Gevers

'Waarom bleef je niet voor mij?' in de media

Impact van 'Waarom bleef je niet voor mij?'

Bespreking Helmut Boeijen 'Waarom bleef je niet voor mij?'

‘Ik wist wel dat hij ziek was’, vertelt Annabel (10). ‘Meer kreeg ik ook niet te horen omdat ik natuurlijk nog heel jong was. Later kreeg ik te horen dat hij de piekerziekte had.’

Lees meer...

‘Soms wist ik het wel een beetje dat hij er niet meer wou zijn’, herinnert de twaalfjarige Rebekka zich. ‘Omdat hij dan bijvoorbeeld niet zo lekker in zijn vel zat en zo. Maar toen dacht ik: hij heeft zijn dag niet.’

‘Niks kon hem meer blij maken’, vertelt Hessel, ook twaalf. ‘Dus ja, wij ook niet.’

‘Dat is voor het kind moeilijk’, stelt Stef. ‘Dan kan ie ook depressief worden en misschien wil ie dan zelf ook niet meer leven of zo. Dat kind moet ook gewoon een leuk leven hebben. Dat moet je niet voor diegene verpesten.’

Vier kinderen, vier varianten op één en hetzelfde verhaal. Hun vader stapte uit het leven. Ook uit hun leven. Toen zij nog heel jong waren. Sindsdien vragen ze zich af: Waarom bleef je niet voor mij? Het was een vraag waarmee ook Milou Gevers jarenlang rondliep. Haar moeder maakte tien jaar geleden een einde aan haar leven. Het was een onderwerp waarover meestal zorgvuldig werd gezwegen.

In deze afstudeerproductie voor de Nederlandse Filmacademie grijpt Gevers alsnog de gelegenheid aan om het onderwerp bespreekbaar te maken. Ze legt de kinderen vragen voor die veel anderen niet durven te stellen – en waarover ze zelf als kind wel had willen praten. ‘Vind jij dat papa voor jou een leuk leven wel een beetje heeft verpest?’ vraagt ze bijvoorbeeld aan Stef. De dertienjarige jongen kijkt droef in de camera. ‘Een beetje wel.’

Zelf zit de documentairemaakster niet in de film. Althans, niet letterlijk. Haar ervaring is via fraaie stop-motion animatie wel degelijk verwerkt. Het alter ego van Milou Gevers belandt tijdens haar tocht van het Boze Bos in de Waterval Van Tranen, kijkt eens goed in het Spiegelmeer en koestert bovendien een Nest Van Herinnerdingen. Om uiteindelijk Onbekend Terrein te betreden.

Gevers begeleidt deze verbeelding van het rouwproces met zeer persoonlijke voice-overs. ‘Ik heb me net als jullie vaak alleen gevoeld’, bekent ze bijvoorbeeld, om vervolgens tot de optimistische slotsom te komen die deze delicate film uiteindelijk kenmerkt. ‘Maar we zijn niet alleen. We maken dezelfde reis. Ik weet niet wat ons nog allemaal te wachten staat, maar we blijven doorgaan. We lopen gewoon door. Elke dag een stapje.’

Omgaan met tegenslagen meer