2Doc: I am Greta

I am Greta

VPRO

Greta Thunberg staakt voor het klimaat en tegen de klimaatontkenners. Regisseur Nathan Grossman is erbij en legt alles vast: van haar prille, eenzame protest tot haar emotionele speech bij de VN in New York. Greta Thunberg groeide uit tot het boegbeeld van de milieuactivisten.

Augustus 2018. Greta Thunberg (2003), een nogal serieus uitziende 15-jarige scholier zit elke dag, moederziel alleen en tegen de wens van haar ouders in, voor het Zweedse parlement. Ze staakt om de klimaatcrisis op de agenda van de politiek te krijgen. Zonder enig succes. Maar in de loop van de weken sluiten andere leerlingen zich bij haar aan en worden haar video’s meer en meer gedeeld op sociale media.

Drie jaar eerder. Greta raakt in een diepe depressie na het zien van een film op school over hongerige ijsberen, orkanen en droogte. Ze stopt met eten en praten en wordt heel erg ziek. Pas als ze bedenkt dat ze er ook iets aan kan gaan doen, krijgt ze weer levensmoed. Met het groeien van haar actie, bloeit ze op en terwijl de wereld om haar heen ontploft en haar ouders soms staan te stuiteren van de zenuwen lijkt zij juist te ontspannen. Koppig, eigenwijs en intelligent als ze is, hebben haar ouders bijna geen vat op haar. Ze weet hoe ze het wil en ze wil het zelf doen. Dankzij de unieke toegang van regisseur Nathan Grossman tot Thunbergs leven, is zijn film een intiem verhaal vol volharding, tragiek, levensgeluk en inspiratie. Een verhaal dat een climax vindt in de zeiltocht die haar naar de VN-conferentie in New York moet brengen.

Regie: Nathan Grossman
Omroep: VPRO

Podcast '2Doc belt met Boeijen'

‘Je moet je juist zorgen maken als de klimaatcrisis je koud laat’

In gesprek met twee klimaatpsychologen

Tekst: Anne van Blijderveen

De zorgen om klimaatverandering leiden steeds vaker tot klimaatangst of -depressie. Geschat wordt dat meer dan 70 procent van de Nederlandse tieners en twintigers zich erge zorgen maken om het klimaat. De berichtgeving rondom de klimaatverandering en de alarmerende woorden van klimaatactivisten als Greta Thunberg maken heel wat los. Hoe ga je om met de angst voor klimaatverandering? 2Doc.nl vraagt het Sara Helmink en Sara Wortelboer van Klimaatpsychologie.com.

Sara Helmink en Sara Wortelboer ontmoetten elkaar bij een webinar van KlimaatGesprekken, een stichting die mensen met klimaatzorgen helpt over te gaan op handelen. Helmink en Wortelboer hebben daarna hun website Klimaatpsychologie.com opgezet.

Wat is het doel van Klimaatpsychologie.com?
Wortelboer: ‘Wij hebben allebei een achtergrond in de psychologie; Sara (Helmink) is GZ-psycholoog en focust zich op de individuele consequenties van klimaatzorgen en ik ben afgestudeerd als ontwikkelingspsycholoog en werk als communicatieadviseur. We verbaasden ons er allebei over dat psychologen nog zo rustig bleven over dit onderwerp. We denken namelijk dat de psychologie een belangrijk middel kan zijn om mensen met klimaatzorgen te helpen, maar ook om gedragsveranderingen teweeg te brengen. Onze website informeert mensen hierover.’

Helmink: ‘We hopen ook dat klimaatangsten makkelijker bespreekbaar worden in de psychologenpraktijk. Het is nu vaak ongemakkelijk om daarover te beginnen voor patiënten. Daarbij is het onderzoek naar klimaatangst, klimaatdepressie en eco-anger nog heel erg nieuw. Dat maakt het voor ons ook gewoon heel boeiend. Het is nog de vraag of het echt een stoornis is of een logisch gevolg van de omstandigheden. Wij denken vooral dat laatste. We hebben te maken met een collectief probleem, dus de klimaatcrisis zou geen individuele last moeten zijn.’

Dat wilde ik inderdaad ook vragen: is klimaatangst, -depressie of eco-anger eigenlijk iets ergs?
Helmink: ‘Het is normaal dat als je je verdiept in de klimaatcrisis dat het iets met je doet. Nu is het wel zo dat angst en depressie je kunnen verlammen en dat geeft een naar en eenzaam gevoel. Maar het kan ook een hele goede motor zijn voor verandering. Uit een wetenschappelijk artikel uit Australië bleek zelfs dat eco-anger juist helpt. Vanuit boosheid is de stap naar gedragsverandering veel kleiner. Je gaat makkelijker handelen naar je waarden. Alleen is het wel zaak dat je die boosheid constructief gebruikt, want anders zorgt het alleen maar voor een kloof tussen jou en anderen. Greta Thunberg is een goed voorbeeld van iemand die haar boosheid constructief weet te gebruiken.’

Wortelboer: ‘Ik zou zelfs willen zeggen dat het veel zorgelijker is als de klimaatcrisis je koud laat. Ik vind het heel goed dat er nu labels zijn om de gevoelens te benoemen die je hebt rondom het klimaat, dan kun je het bespreken met anderen en dat maakt het direct minder eenzaam. Klimaatwetenschappers schrijven al dertig jaar over de komende klimaatcrisis en het schijnt dat veel van hen aan depressies lijden of hebben geleden. In de jaren ’80 en ’90 was nog bijna niemand met dit onderwerp bezig, dus het was een heel eenzaam schreeuwen in de woestijn.’

Denken jullie dat klimaatangst en -depressie erger heerst onder tieners? Zoals bij de tieners en twintigers in de docu’s I Am Greta en We Are Fucked te zien is?
Helmink: ‘Zoals ik al zei, is het normaal dat het wat met je doet als je je verdiept in de klimaatcrisis. Alleen is het bij tieners zo dat zij meer moeite hebben met het reguleren van hun emoties. Het puberbrein is emotioneel sterk aan het ontwikkelen, maar rationeel nog wat minder. Als je dan veel negatieve nieuwsberichten over je heen gestort krijgt, wordt dat lastiger gereguleerd in een jong brein.’

Wortelboer: ‘Kinderen leren dat dieren doodmaken en de natuur vervuilen niet mag en toch zien ze volwassenen allebei die dingen doen. Vervolgens hoor je over klimaatverandering en ook daar grijpen volwassenen niet in. Ik denk dat ze dan het vertrouwen in volwassenen kunnen verliezen. Dat is heel shockerend en verwarrend. Dat is mogelijk ook een reden waarom zij deze gevoelens sterk ervaren. Greta benoemt dit ook in haar speeches: ‘jullie praten alleen maar, jullie doen niks’.’

Tekst gaat verder na afbeelding

'Het gaat er niet om dat je het perfect doet, maar dat je iets doet’

Wat adviseren jullie aan iemand die lijdt aan klimaatdepressie of -angst?
Helmink: ‘Ik heb hier een Stepped Care-plan voor dat uit vijf stappen bestaat. Het is niet wetenschappelijk onderbouwd, maar gebaseerd op mijn eigen ervaringen. Bij stap 1 ga je aan de slag met het onderwerp, dus: luister een podcast, kijk een film of lees een boek over klimaatverandering. Bezig zijn met wat erin je hoofd zit, is al beter dan alleen maar piekeren. Stap 2 is met gelijkgestemden in gesprek gaan. Dan voel je je minder alleen. Stap 3 is in groepsverband iets gaan ondernemen; volg workshops over dit onderwerp, ga samen afval opruimen of zoals wij een website bouwen. Dit is de belangrijkste stap want dan ga je van doemdenken naar doedenken en dat geeft je meer controle. Stap 4 is om coaching te nemen. Als je na deze stappen je je nog steeds heel depressief voelt, is het belangrijk om een psycholoog in te schakelen. Dat zou stap 5 zijn. We merken wel dat stap 3 het meest opluchting biedt aan mensen.’

Wortelboer: ‘Als je iets voor het klimaat wilt doen, doe dat vanuit je eigen expertise. Je kunt alles aan klimaat, natuur of dieren linken. Zo kun je echt iets bijdragen en houd je het voor jezelf ook leuk. Ook probeer ik weg te blijven bij gedachtes als ‘het is een druppel op een gloeiende plaat’. Ik denk altijd: ‘ook al zitten we op drie graden opwarming en leven we van ramp naar ramp, dan nog wil ik er alles aan doen om ook maar iets te redden’. Dan heb ik er tenminste wel alles aan gedaan en niet alleen maar toegekeken. En: wees ook mild voor jezelf en anderen. Het gaat er niet om dat je het perfect doet, maar dat je iets doet.’

Wat willen jullie mensen meegeven als ze documentaires I Am Greta en/of We Are Fucked gaan kijken?
Helmink: ‘Als het enigszins kan, adviseer ik ouders en kinderen samen te kijken. Dat kan een mooie aanleiding zijn voor een gesprek. Als het lastig is omdat je niet hetzelfde over dit onderwerp denkt, luister dan gewoon. Dat doet al veel voor iemand.’

Wortelboer: ‘Mijn grootste advies is: neem iemand met klimaatzorgen serieus. Wuif het niet weg.’

Over Sara Helmink en Sara Wortelboer

Sara Helmink

Sara Wortelboer

Sara Helmink en Sara Wortelboer zijn beiden klimaatpsychologen. De één met interesse en ervaring in therapie voor de psychische gevolgen van de klimaatcrisis. De ander richt zich op communicatie om duurzamer gedrag te bevorderen. Met klimaatpsychologie.com willen zij, zonder moeilijke gevoelens te ontkennen, positieve en uitnodigende informatie aanleveren. Zij gebruiken praktijkervaring en wetenschappelijke kennis en willen een laagdrempelige plek bieden voor praktisch toepasbare informatie over klimaatpsychologie.

Meer over dit onderwerp

Meer docu's over het klimaat