De Belgische Gilbert trekt steeds weer naar Kenia om daar te genieten van het weer, drank en Keniaanse (jonge) vrouwen. Zijn levenslustige vriendinnen vinden dat hij een groot hart heeft en hen beter behandelt dan lokale mannen. Toch broeit er iets.
Gilbert gaat van vrouw naar vrouw in Kenia. In het begin is hij idolaat van ze, maar steeds slaat de sfeer om. Vooroordelen en cultuurverschillen staan gezonde relaties in de weg. En wat zijn de ware motieven van Gilbert? Is het echte liefde die hij voor zijn Afrikaanse vriendinnen voelt?
Regie: Roy Dames & Jos Driessen
Omroep: BNNVARA
Roy Dames (l) en Jos Driessen (r)
Tijdens de première op het Nederlands Film Festival van 2019 deed de documentaire Afrikaanse bruid veel stof opwaaien. De film volgt de Belgische Gilbert die keer op keer afreist naar Kenia voor vrouwen en seks. Gilbert neemt geen blad voor de mond en doet veel seksistische en racistische uitspraken. De vraag rees dan ook bij bezoekers van de film waarom je zo’n man een podium zou geven.
2doc.nl sprak met regisseurs Roy Dames (van o.a. Foute vrienden, Willems kantine) en Jos Driessen, die ook de editor is, over hun film en de onaangepaste Gilbert.
Hoe kwam u bij een man als Gilbert terecht?
Dames: ‘In 2013 was ik op een première en daar benaderde schrijver Robbert van Landschot mij. Hij vroeg me of ik zijn boek Breng me naar de Florida! wilde lezen. Ik stemde in en had het in één dag uit. Het ging over witte mannen die naar Kenia reizen om daar zwarte vrouwen te ontmoeten in discotheek The Florida. Mannen die verliefd zijn op Afrika, Afrikaanse vrouwen en de Afrikaanse manier van leven. Gilbert kwam hier ook in voor en ik wilde hem graag ontmoeten. Robbert regelde het en ik reisde dezelfde avond nog naar Brussel. Ik ben heel wat gewend, maar ik stond met open mond te luisteren naar wat Gilbert er allemaal uitgooide. Hoewel ik nog andere mannen gesproken heb, wist ik direct dat ik een film over hem wilde maken. Twee maanden later vertrok ik naar Kenia, toen nog zonder Jos, hij voegde zich pas twee jaar later bij dit project.’
'Aan de ene kant ben ik een nette jongen met een vriendin en aan de andere kant heb ik een enorme fascinatie voor vrouwen, drugs en drank.'
Waarom wilde u een film maken over dit soort mannen?
Dames: ‘Dit soort mensen zit in m’n aard; daarmee bedoel ik te zeggen dat ik twee karakters in me heb. Aan de ene kant ben ik een nette jongen met een vriendin en aan de andere kant heb ik een enorme fascinatie voor vrouwen, drugs en drank. Als ik kijk naar jongens als Verbrande Herman (personage uit Foute vrienden, red.) denk ik: ‘dat zou ik ook wel willen’. Ik ga die grens niet over omdat ik een “fatsoenlijke opvoeding” heb gehad, maar ik ben altijd benieuwd naar dit soort mensen.’
U wilde dus geen fenomeen vastleggen?
Dames: ‘Nee, ik wil niks aankaarten met deze film, ik wil zonder opsmuk laten zien wat er gebeurt. Zoals in al mijn films. Mensen doen nooit zomaar wat. Als je naar hun redenen vraagt, komt er vanzelf een verhaal los. Het werd mij snel duidelijk dat er veel tragiek en drama in Gilbert zat. Hij dronk veel; één fles whisky per dag. Als hij dronken was, had hij vaak woedeaanvallen en filosofische overdenkingen. Ik dacht: met hem kom ik wel een film door. Het klikte ook goed tussen ons.
Het enige probleem was dat er nog geen omroep verbonden was aan dit project en ik dacht dat geen enkele omroep deze documentaire zou willen uitzenden. Ik werd daardoor niet betaald, waardoor ik in financieel en emotioneel zwaar weer kwam. Toen heb ik Jos bij het project betrokken; hij edit sinds 2012 al mijn films. Ik wilde weten welk verhaal ik kon vertellen met het materiaal dat ik had gedraaid. Jos heeft alles gescreend, zag waar de gaten zaten en is toen met mij meegegaan om mij te ondersteunen.’
Tekst gaat verder na afbeelding
Welke gaten zaten er in het materiaal dan?
Driessen: ‘Het eerste wat ik dacht toen ik het materiaal zag, was: Roy, wat ben je in godsnaam nu weer op het spoor gekomen? Ik wist niet eens of ik dit wel wilde monteren totdat ik het boek van Robert las. Daarna was ik gefascineerd. Alleen miste ik het verhaal van de Keniaanse vrouwen: wat waren hun beweegredenen? In Kenia heb ik daarom vier meiden in een ruimte gezet en laten praten over witte mannen. Roy wisselde van rol: hij werd cameraman en ik regisseur.
Wat ik ook lastig vond, was waar de film moest eindigen. Het was vrouw na vrouw na vrouw bij Gilbert. Waar houdt het dan op? Toen hij plotseling overleed en we mochten draaien tijdens zijn crematie in Mombasa wist ik dat de film daar moest beginnen en eindigen.’
Tijdens het kijken van deze documentaire voelde ik veel morele bezwaren opkomen. Ik vond Gilbert seksistisch en racistisch. Heeft u nooit gedacht: dit gaat te ver?
Driessen: ‘Nee, juist lekker toch als iemand dat doet?’
Dames: ‘Ik draai gewoon alles wat er wordt gezegd. Je kunt wel vinden dat het niet kan, maar het gebeurt. In een ruzie met Hellen zei Gilbert allerlei racistische dingen tegen haar, maar is het racistisch als het in het heetst van de strijd gebeurt en je gewoon met modder wil gooien?’
'Ik vind het gek dat wij als documentairemakers geacht worden om overal een mening over te hebben.’
Voelde u zich dan nooit ongemakkelijk?
Dames: ‘Af en toe wel. Vooral als ‘ie bezopen was. Op die reis van Kenia naar Zanzibar deed Gilbert heel naar tegen Helen. Dat vond ik erg vervelend en dan zei ik tegen hem dat ‘ie normaal moest doen. Ook stuurde hij een keer een meisje weg dat vanuit Oeganda naar hem toe was gekomen en ze was helemaal in tranen. Toen heb ik gezegd dat hij dat echt niet kon maken. Toch heb ik besloten mijn opmerkingen niet in de film te stoppen.’
Maar u was best close met Gilbert. Waarom wilde u als maker dan toch uit de film blijven?
Dames: ‘Ik wilde het laten zien zoals het is. Bij Verbrande Herman en Jantje van Amsterdam (personages uit Foute vrienden, red.) zit ik al 26 jaar in hun leven, ik ben niet meer te ontwijken als maker want ik ben overal bij. Dat was bij Gilbert niet zo.’
Driessen: ‘Ik hou er ook van om documentaires te maken die een soort speelfilm zijn. Francis Ford Coppola zegt toch ook niet wat hij van z’n personages vindt? Dit zijn randfiguren met verschillende kanten en die laat je zien. Ik vind het gek dat wij als documentairemakers geacht worden om overal een mening over te hebben.’
Maar Coppola was niet bevriend met Don Corleone.
Driessen: ‘Als hij had bestaan wel. Het kon ook niet wat Gilbert allemaal deed, maar Roy gaf hem er ook van langs.’
Dames: ‘Ik maande hem tot rust als hij weer eens uit z’n panty ging om niks. Toch mochten die Afrikaanse vrouwen hem echt, zij keken door zijn nukken heen. Wij Nederlanders kijken door een andere bril naar een man als Gilbert dan zij.’
Tekst gaat verder na afbeelding
In een eerder interview zei u: ‘Wat Gilbert betreft: dat was een klootzak, maar als je alle minnen en plussen tegen elkaar afweegt, was het gewoon een fantastische pure gozer.’ Wat is volgens u die pure kant?
Dames: ‘Natuurlijk was hij een klootzak, maar ik vond hem ook eerlijk. Ik weet zeker dat als je de Afrikaanse vrouwen ernaar vraagt, dat ze hetzelfde zeggen. Hoe bizar het ook is, ze mochten hem allemaal. Ik vond het een lieve ellendeling.’
JDriessen: ‘Je hebt in Kenia ook van die NGO-types die relaties hebben met Keniaanse vrouwen, maar dan stiekem. Ze doen hetzelfde als Gilbert, maar dan met een eerbiedig gezicht.’
Dames: ‘Dan liever Gilbert.’
Wat hoopt u dat de kijker meeneemt uit deze documentaire? Een enkeltje naar The Florida?
Dames: ‘Dat ze genuanceerder naar situaties als deze gaan kijken. Dat ze inzien dat de zwarte vrouw niet à priori de goede is en de witte man de slechterik.’
Driessen: ‘En dat er echt sprake kan zijn van liefde. Natuurlijk speelt geld een rol, ‘no money, no love’ zeggen ze in Afrika. Hellen had Gilbert nodig voor de opvoeding van haar dochter, maar ze hield ook van hem.’