Beschikbaar tot: 16-06-2020

Wanneer komt mama nou?

NTR

Een vader die met zijn gezin moest vluchten voor de oorlog in Syrië vecht samen met een groep Zwitserse moeders voor een beter leven voor zijn gehandicapte zoon Ahmad.

De documentaire won in 2019 de Prix Europa Iris. Deze prijs wordt elk jaar uitgereikt aan het beste Europese televisieprogramma dat gaat over culturele diversiteit. 

Vier jaar geleden ontvluchtte de Syrische Ahmad samen met met zijn familie de oorlog in Syrië. Ze hadden niet genoeg geld om samen te blijven, waardoor zijn moeder, broer en zus noodgedwongen achterbleven in Irak. Ahmad belandde uiteindelijk met zijn vader en zijn broer Falamaz in Giubiasco in Zwitserland. Omdat Ahmad is geboren met een open rug, zit hij in een rolstoel en heeft hij veel zorg nodig. In Zwitserland krijgt hij de zorg die hij nodig heeft, maar wanneer ze worden uitgewezen naar Duitsland komt daar verandering in. 

Ahmad en zijn vader

Ahmad

In Zwitserland bouwt het gezin hun leven op. Ahmad heeft meerdere vriendjes, Falamaz gaat er naar de Middelbare school en zijn vader raakt bevriend met veel mensen uit Giubiasco. Alle drie de gezinsleden spreken vloeiend Italiaans - de taal die in Giubiasco wordt gesproken - en Ahmad wordt door fysiotherapeuten goed begeleidt. Alles lijkt naar omstandigheden goed te gaan.

Maar omdat er eerder al vingerafdrukken van hen zijn genomen in Duitsland, worden ze twee jaar later uitgewezen naar Duitsland. Een groep Zwitserse moeders geeft Ahmad echter niet op en voert actie tegen de uitwijzing. De uitwijzing betekent namelijk dat Ahmad een tijd lang geen zorg kan krijgen en al zijn vriendjes moet achterlaten in Zwitserland. Daarnaast proberen de bevriende Zwitsers druk uit te oefenen op de overheidsinstanties om voor Ahmads moeder en de andere kinderen - die in Irak verblijven - een visum te regelen, in de hoop dat het gezin weer herenigd kan worden. Lukt het de moeder van Ahmad naar Duitsland te komen voor de operatie die Ahmad te wachten staat? Krijgt Ahmad antwoord op de vraag 'Wanneer komt mama nou?' 

Regie: Stefano Ferrari 

"Deze documentaire laat zien waar het écht over gaat: over mensenlevens."

Tekst: Hannah Veldhoen

Martijn van der Linden (28) is persvoorlichter bij Vluchtelingenwerk. Hij behartigt belangen van vluchtelingen en trekt bij de pers aan de bel wanneer er iets fors misgaat. Wij van 2Doc waren benieuwd wat hij vond van het verhaal van Ahmad in de film ‘Wanneer komt mama nou’ en gingen met hem in gesprek. Komen dit soort situaties vaker voor en hoe zou Nederland met zo’n kwestie omgaan?

Bureaucratische chaos

Van iemand die werkt bij Vluchtelingwerk verwacht je wel dat hij alle mogelijke situaties kent als het gaat om de procedures waar vluchtelingen mee te maken krijgen. Toch was Martijn van der Linden verrast door deze documentaire, omdat de familie van Ahmad wel héél lang moest wachten op de uitlevering. ‘Dat een gezin zo lang moet wachten voor ze door de Dublinverordening terug moeten naar een ander land in Europa komt niet vaak voor. Volgens de Dublinverordening kunnen vluchtelingen niet meer worden teruggeroepen wanneer ze ergens anders langer dan 1,5 jaar woonden. Dit gezin woonde in Zwitserland voor 2 jaar, dus is het uitzonderlijk dat zij alsnog naar Duitsland moesten uitwijken.’ De reden hiervoor is echter niet bekend. Volgens Martijn zou het een gevolg kunnen zijn van de gebrekkige samenwerking van Europa als het aankomt op het migratiebeleid. ‘De meeste landen proberen hun verantwoordelijkheid van vluchtelingen af te schuiven op andere Europese landen. Op deze manier worden vluchtelingen over en weer verscheept, waardoor het langer duurt voordat ze hun levens kunnen opbouwen.’ De Dublinverordening - de regeling die beslist welk land verantwoordelijk is voor vluchtelingen - werkt dus niet. Van der Linden hoopt daarom dat Europa in de toekomst een eerlijkere verdeling zal aanhouden op het gebied van het migratiebeleid.

Gezinshereniging

Van der Linden vond het een indrukwekkende documentaire omdat veel problemen waar het gezin van Ahmed tegenaan loopt ook in Nederland te zien zijn. Zo laat de film volgens hem zien hoeveel invloed het bureaucratische systeem heeft op het leven van vluchtelingen en welke onzekerheid het kan veroorzaken. Dit ziet hij vaker terug in zijn werk bij Vluchtelingenwerk. Het laatste moment van de film, waarin de hereniging te zien is van de moeder met haar kinderen, raakte Van der Linden daarom diep. ‘Ik heb zulke momenten zelf ook meegemaakt. Voor Vluchtelingenwerk ben ik een paar keer bij gezinsherenigingen op Schiphol geweest. Wanneer mensen elkaar een lange tijd hebben gemist, is de hereniging altijd een heel emotioneel moment. Soms hebben familieleden elkaar wel vier jaar niet gezien. Voor de kleine Ahmad was dit misschien nog wel moeilijker omdat hij gehandicapt is en zijn moeder moest missen op cruciale momenten zoals tijdens het ondergaan van een operatie.’ Van der Linden vindt het daarom wel gek dat er geen uitzondering voor het gezin is gemaakt. ‘Soms is er uitzondering op de regel mogelijk en wordt er gekeken naar de individuele situatie. Zo bestaat er bijvoorbeeld een spoedprocedure voor familiehereniging wanneer het écht nodig is.

Mensenlevens

Ook al vindt Van der Linden dat het wachten op de verblijfsvergunning te lang heeft geduurd en vindt hij dat er een uitzondering had moeten komen voor het gezin van Ahmad, eindigt hij toch met een positieve noot: ‘De mensen in deze documentaire kwamen naar Europa voor bescherming en die hebben ze gekregen. Daarnaast is het uiteindelijk ook gelukt om het gezin te herenigen.’ Het is volgens hem bijzonder dat het gezin van zo dichtbij is gevolgd en dat alle negatieve maar ook alle positieve ontwikkelingen in beeld zijn gebracht. Van der Linden vindt het namelijk belangrijk dat de verhalen van vluchtelingen verteld blijven worden. ‘Het is goed dat anderen in de maatschappij, die minder te maken hebben met vluchtelingen, een inkijkje krijgen in hun (onzekere) wereld. Maar ook voor mij was het fijn om deze documentaire te zien omdat het menselijke aspect van een asielprocedure aan het ligt komt. In de discussie over vluchtelingen gaat het vaak over cijfers en systemen. Deze documentaire laat zien waar het écht over gaat: over mensenlevens.'

De Dublinverordening

Het Syrische gezin dat een tijd in Zwitserland woonde, maar uiteindelijk werd uitgewezen naar Duitsland, kreeg te maken met de Dublinverordening. Deze verordening werd in 2003 ingevoerd en stelt vast welke Europese lidstaat verantwoordelijk is voor de behandeling van een verzoek om asiel. Vaak is de lidstaat verantwoordelijk waar de vluchteling aankwam. Blijkbaar is in het geval van het gezin van Ahmad de lidstaat Duitsland aangewezen als verantwoordelijke voor de behandeling van de asielaanvraag van het gezin. Dit is dan ook de reden waarom ze terug naar Duitsland moesten. 

Meer documentaires over vluchtelingen