2Doc:

Hart van de democratie

NTR

In het gebouw waar onze democratie dagelijks uitgeoefend wordt, is achter de prachtige wandtapijten het verval zichtbaar. Renovatie is dan ook meer dan nodig, geldt dit ook voor onze democratie?

In deze documentaire onderzoeken regisseurs Suzanne Raes en Liesbeth Witteman de omstreden kloof tussen burger en politiek. De journalistieke hoofdpersonen, de ervaren Kees Boonman en de nieuwe politiek verslaggever Charlotte Nijs, bewegen zich op eigen wijze door het gebouw. Ook kun je als kijker door hun ogen naar de actualiteit kijken, wat boeiende verschillen oplevert.

Op speelse wijze analyseren Raes en Witteman de waan van de dag en ze laten zien op welke manier de politiek en de media met elkaar verstrengeld zijn. Het resultaat is een film, waarin zowel kritisch als met mededogen het gevecht op de belangrijkste vierkante kilometer van Nederland gedurende een jaar wordt vastgelegd.

Regie: Suzanne Raes en Liesbeth Witteman

DocTalks: in gesprek met regisseurs Suzanne Raes en Liesbeth Witteman

Wie is wie?

Kees Boonman

Kees Boonman is ooit 'de Columbo van het Binnenhof' genoemd in een Volkskrant-interview vanwege zijn regenjas en uitpuilende tas. Oud-premier Kok noemt hem zelfs 'een apart geval' in de documentaire De keuken van Kok. In publieke discussies is Kees Boonman vaak pleitbezorger voor kwalitatief betere journalistiek.
Hij gaat dan ook al meer dan 40 jaar mee op het Haagste Binnenhof als politiek journalist en commentator. Boonmans politiek commentaar is elke zaterdagochtend te beluisteren bij Nieuwsweekend op NPO Radio1. Daarnaast is hij regelmatig te beluisteren bij andere programma ́s op NPO Radio1 zoals Spraakmakers en geeft hij politiek commentaar bij het televisieprogramma Tijd voor MAX. Kees Boonman werd met Liesbeth Witteman in 2017 de eerste politiek journalistieke vlogger op het Binnenhof met zijn #KeesVlog (EenVandaag).

Charlotte Nijs

'Ze is voor de duvel niet bang, een tikje brutaal en durft van de gangbare paden af te wijken. Ze probeert op geheel eigen wijze de kloof tussen de politiek en de gemiddelde Nederlander te dichten.' Zo omschrijft de jury van de Philip Bloemendalprijs (een prijs voor jonge radio- en tv-makers) Charlotte Nijs in 2018.
De jonge razende reporter is sinds eind 2017 politiekverslaggeefster voor Hart van Nederland, een positie die in de jaren ervoor niet bestond. Ook maakte ze een podcast genaamd Oh Oh Den Haag en is ze te horen op Radio 10, 538, Sky Radio en Radio Veronica.
Voor haar functie bij Hart van Nederland werkte ze bij BNN, waarna ze overstapte naar WTF.nl om haar eerste meters als verslaggeefster te maken. Charlotte interviewde nationale en internationale sterren en vloog de wereld over om items te draaien. Na een aantal jaar bij NU.nl, ging ze bij SBS6 aan de slag als het gezicht in politiek Den Haag.

Suzanne Raes: 'Vriendschappelijkheid tussen journalisten en politici vind ik gevaarlijk'

Tekst: Anne van Blijderveen

De Haagse politiek is voor de meeste mensen ongrijpbaar en de oorzaak van veel wat fout gaat in Nederland. Regisseur Suzanne Raes, overtuigd democraat, voelt ook een afstand tot het Binnenhof. 'Maar waarom eigenlijk? Waarom vond ik Job Cohen fantastisch toen hij burgemeester van Amsterdam was maar vreselijk als politicus in de Tweede Kamer? Wat gebeurt er met mensen tussen die Haagse muren? Vanuit die verwondering is de documentaire Hart van de democratie ontstaan.'

Regisseur Suzanne Raes wilde een film maken over het Binnenhof. Daarvoor ging ze samenwerken met politiekverslaggever Liesbeth Witteman, waarmee ze eerder al Haagse Klasse maakte. De leidende vraag voor de film werd: is de parlementaire democratie aan renovatie toe?

Suzanne Raes

'Waarom vond ik Job Cohen fantastisch toen hij burgemeester van Amsterdam was maar vreselijk als politicus in de Tweede Kamer?'

Suzanne Raes

Was het moeilijk om toegang te krijgen tot de Tweede Kamer?
‘Ja, want je mag als pers niet overal filmen en de gangen zijn van politieke partijen. Dus dan moet je aan de voorlichters toestemming vragen.’

Wat heeft je het meest verrast in de tijd dat je daar rondliep?
‘De wederzijdse verstrengeling tussen de politiek, journalistiek en voorlichters. De politieke verslaggevers lijken soms samen met de fractievoorzitters en voorlichters te bepalen wat het nieuws van de dag wordt. We filmden op de ‘Patatbalie’ (de ruimte waar politiek, voorlichting en pers elkaar treffen) een keer een overleg tussen een NOS-journalist en een voorlichter en die reageerden als door een slang gebeten. Het is niet de bedoeling dat dat soort ‘voorwerk’ naar buiten komt. Je ziet die verstrengeling in de film ook op het moment dat Rutger Castricum Sybrand Buma omhelst als hij aankondigt te vertrekken. Natuurlijk is dat grappig voor de kijker, maar er zit zeker ook een bepaalde vriendschappelijkheid in. En dat vind ik heel ongemakkelijk. Natuurlijk moet je als journalist het spel meespelen. Je moet politici en voorlichters kennen. Maar je moet wel een duidelijke grens trekken en je onafhankelijkheid bewaren.

Politiekverslaggevers Kees Boonman en Charlotte Nijs, de hoofdpersonages uit de film, doen dat en zijn daardoor ook een soort buitenstaanders, maar dat doet lang niet iedereen. Echt politiek nieuws komt meestal niet bij parlementaire verslaggevers vandaan, maar bij onderzoeksjournalisten. Ik vind parlementaire journalistiek soms dan ook meer lijken op sportjournalistiek. Een beetje langs de lijn allemaal dezelfde vragen stellen.’

Tekst gaat verder onder afbeelding

Khadija Arib met Jong Ajax.

Heeft Den Haag zich nog bemoeit met de montage?
'Nee. Maar het was wel lastig het verhaal goed te monteren. We hadden namelijk een eerste versie gemaakt en een aantal mensen ernaar laten kijken. Die zeiden na het zien van de film ‘nu mag er wel een bom op het Binnenhof’. Maar dat wilde ik juist niet! De documentaire moest ook hoop geven.'

Waar zie jij hoop dan in de documentaire?
'Nou, in de mensen die het verschil proberen te maken en zich iedere dag afvragen hoe de wereld buiten het Binnenhof door hun werk vooruit kan. Goede journalisten en politici die niet teveel met zichzelf bezig zijn. En ook in journalisten die hun taak als controleur van de macht heel serieus nemen. Maar ook iemand als Khadija Arib brengt hoop. Zij bewaakt echt het democratisch proces en de omgangsvormen in de Kamer. Maar de vraag blijft of politici in staat zijn zelf de politiek te hervormen. Als je je daarover bezorgd voelt na het zien van deze documentaire is dat ook goed, hoor. Want ik vind ook dat de film mag prikkelen.'

En wat is jouw eigen conclusie na een jaar rondlopen in de Eerste en Tweede Kamer: is de democratie aan een renovatie toe?
‘Ja, ik denk dat we meer mensen bij politieke beslissingen moeten betrekken en dat de politiek veel beter moet uitleggen waarom beslissingen worden genomen en waarom er soms dingen misgaan. Een van de problemen is dat politieke partijen maar een klein deel van de bevolking vertegenwoordigen. Ook vind ik het jammer dat door de vaste afspraken uit het regeerakkoord de functie van de Kamer is uitgehold; echte vlammende debatten zijn er te weinig.

De houdgreep die politici, voorlichters en journalisten op elkaar hebben is ook gevaarlijk. Door de massa camera’s is het voor politici haast niet mogelijk nog een authentiek antwoord te geven. Voorlichters zijn doodsbang dat hun politicus een fout begaat en halen daardoor elke menselijkheid en enthousiasme uit hen. In Hart van de democratie hebben we de leukste momenten met Khadija Arib gefilmd toen de voorlichter even niet aanwezig was.

De journalistiek is voor een goed functionerende democratie enorm belangrijk en ik vind dat de parlementaire journalistiek nu niet goed genoeg functioneert. Je bent er als journalist niet om vrienden te maken, maar om de macht te controleren en de burger juist en overwogen te informeren. Want als mij iets duidelijk werd na anderhalf jaar Binnenhof was het dit: mijn beeld van politici is compleet afhankelijk van wat journalisten en voorlichters laten zien.’

‘Iedereen doet hetzelfde. Want als je iets anders doet, dan mis je iets’, stelt politiek commentator Kees Boonman over zowel de Haagse politiek als de journalistiek die daar bedreven wordt. Hij heeft zich zojuist losgemaakt uit een kluwen verslaggevers, fotografen en cameramensen die een halve cirkel vormden rond de bewindspersoon, die op dat moment ’Het Nieuws’ vertegenwoordigde. ‘Iedereen wil het anders doen’, constateert Boonman. ‘En het wordt steeds moeilijker om iets anders te doen.’

De routinier leidt de kijker als een ervaren gids rond door het Hart van de democratie (87 min.). Als tegenpool voeren de filmmakers Suzanne Raes en Liesbeth Witteman de jonge journaliste Charlotte Nijs op, de eerste politieke verslaggever van het SBS6-programma Hart Van Nederland. Via hen gaan ze op zoek naar het antwoord op de vraag of de Nederlandse parlementaire democratie, net als het Tweede Kamergebouw zelf, aan een grondige renovatie toe is.

Boonman spreekt in dat kader prominente politici als Johan Remkes, Khadija Arib en Alexander Pechtold over het veranderde ambt van parlementariër en neemt met hen de staat van ons bestel op. Volgens Alexander Pechtold is er bijvoorbeeld geen reden voor ernstige ongerustheid. De democratie heeft gewoon een stevige griep. Maar aan een verwaarloosde griep kun je dood gaan, werpt Boonman tegen. In het volgende shot zit niet geheel toevallig Thierry Baudet piano te spelen in een reportage van Nijs. ‘Weet je wat het is, Charlotte?’ vraagt hij vanachter de vleugel. ‘Een Schuman-kamerconcert ga ik spelen.’ De verslaggeefster kijkt het fragment terug op een montagecomputer. ‘Nou, één soundbiteje lijkt me voldoende’, zegt ze lachend tegen haar editor.

De film telt talloze van zulke lekkere doorkijkjes naar de wisselwerking tussen pers en politiek. Zo is er bijvoorbeeld een prachtige scène waarbij Boonman zuchtend achterblijft nadat hij enkele aalgladde quotes te verduren heeft gekregen van de zojuist gepresenteerde nieuwe fractievoorzitter van D66, Rob Jetten, en daarna in zijn eentje een stukje van de bijbehorende feesttaart wegwerkt. Even later duidt voormalig kamerlid Gerard Schouw zijn voormalige stagiair Jetten: die jongen is gewoon in en in keurig. ‘Alleen of hij slecht genoeg is… Je moet ook wel een beetje een slecht mens zijn, hè?’ Boonman beaamt. Schouw moet er smakelijk om lachen.

Deze kostelijke documentaire kijkt zo met een antropologische bril naar de Tweede Kamer, waarbij reacties op Twitter de botte, grappige of juist onverschillige respons daarop vanuit de samenleving vertegenwoordigen. Die buitenwereld meldt zich ook letterlijk in het huis van de democratie middels demonstranten, rondleidingen en een reünie van kabinet Den Uyl. De mores en omgangsvormen mogen dan veranderen, het Hart Van De Democratie blijft onverminderd kloppen: soms wild, dan weer lui of onregelmatig.

Lees de rest van de 2Doc Weekly van 15 maart hier. Wil je elke zondag documentairetips ontvangen? Abonneer je hier op onze nieuwsbrief.