Nu verandert er langzaam iets

Waar komt onze zoektocht naar zelfverbetering vandaan? Zijn we ooit goed genoeg? ‘Nu verandert er langzaam iets’ is een uitgesproken en visuele verbeelding van de hedendaagse coaching- en trainingscultuur.

In vaste, wijde camerastandpunten onderzoekt de film verschillende vormen van zelfontplooiing en cursussen voor innerlijke groei en prestatieverbetering. Zonder hoofdpersonen, interviews of voice-overs observeert de film o.a. therapiesessies met dieren, een les in geluk voor basisschoolkinderen, een training ‘omgaan met spanning en agressie’ bij een gemeentelijke ordehandhaving en een vlogger die haar gestreste volgers probeert te kalmeren met zachte, ontspannende geluiden. Het is aan de kijker om te beslissen of deze mindfulness programma’s en trainingen symbool staan voor iets groters.

De film ging in première op het IDFA 2018 en won de prijs voor beste Nederlandse documentaire.

Regie: Menna Laura Meijer

Op deze pagina

DocTalks: in gesprek met regisseur Menna Laura Meijer

In deze DocTalks gaat Ersin Kiris in gesprek met regisseur Menna Laura Meijer over haar documentaire 'Nu verandert er langzaam iets'. Waarom wilde ze een kritische blik werpen op de hedendaagse coaching- en trainingscultuur? En waarom koos ze ervoor te filmen in wijde kaders?

'Pak uw lief vast in plaats van een varken'

In gesprek met psychiater Dirk De Wachter over 'Nu verandert er langzaam iets'

Tekst: Esther Aerts

Van de woorden ‘innerlijke groei’ en ‘prestatieverbetering’ krijgt hij rode vlekken over zijn lijf, vertelt psychiater Dirk De Wachter. ‘Ik denk dan: Is het nooit goed genoeg? We worden zo onder druk gezet en moeten altijd meer.’

Duur gebakken lucht
Volgens De Wachter schetst ‘Nu verandert er langzaam iets’ een genuanceerd beeld van de coachingswereld. ‘Het is heel makkelijk om van deze sector een onwaarschijnlijke karikatuur te maken. Deze film geeft een neutraal en breed beeld, en de kijker met verstand kan er zelf zijn gedachten over vormen. Sommige coaches zijn kritisch en reflectief, maar ik zag ook veel duur gebakken lucht.’

Zoek zingeving dichterbij
De psychiater is van mening dat we in Nederland voor onszelf een prestatiedruk gecreëerd hebben die hoger is dan in de zuidelijke landen. ‘De Nederlanders zijn wel een van de betere leerlingen van de klas. Maar in de hele westerse wereld zie je dat wij zoveel nadruk leggen op prestatie ten koste van zorg. En op autonomie ten koste van verbinding.’ De Wachter ziet dat ook terug in de film: ‘Er wordt heel erg ingezet op de autonome mens die alles zelf kan of moet kunnen. Veel meer dan op de mens die zorgt, of de mens die niet alleen kan zijn, verdrietig is of mislukt mag zijn.’

We moeten de zingeving en verbinding dichter in onze omgeving zoeken, betoogt hij. De scène waarin mensen leren om met varkens te knuffelen, vindt De Wachter een prachtig voorbeeld: ‘Ik heb niks tegen varkens, dat lijken mij best lieve dieren, en als mensen dat graag doen dan mag dat, maar kom aan zeg, doe ‘es gewoon, en pak uw lief vast in plaats van een varken. Knuffel uw geliefden, uw vrienden en uw kinderen.’

Dirk de Wachter

'Het dorpsleven en het kerkelijke leven zijn weggevallen, en worden vervangen door een pseudo-saamhorigheid die tegen grote betaling in coachingsprogramma’s wordt aangeboden.'

Dirk de Wachter, psychiater

De ikkigheid
Dat bezig zijn met die innerlijke groei noemt De Wachter de ikkigheid. ‘We zetten extreem in op autonomie als levensdoel. De mens die presteert wordt als een soort ideaalbeeld gezien. In vroegere tijden hechtten we veel meer belang aan het verbondene, de zorg voor elkaar en samenleven in de letterlijke zin van het woord. Het dorpsleven en het kerkelijke leven zijn nu weggevallen, en worden vervangen door een pseudo-saamhorigheid die tegen grote betaling in coachingsprogramma’s wordt aangeboden.’

Toch pleit hij er niet voor om terug naar de kerk te gaan. ‘Zo simpel is het niet. Maar ik vind dat we ons kritische vragen moeten stellen bij dat we nu tegen grote betaling samen gaan zitten met vreemde mensen die we niet kennen. We moeten dat meer zoeken bij ons gezin, bij onze naasten, onze vrienden of collega’s, en die verbinding op een natuurlijke manier inbouwen. Het is zelfs geheel gratis en van veel meer betekenis dan al wat tegen een prijs wordt aangeboden.’

Mooie jonge, witte mensen
Het valt de psychiater op dat we in ‘Nu verandert er langzaam iets’ vooral mooie, jonge, witte mensen zien die coaching opzoeken. ‘Het zijn mensen die het eigenlijk goed stellen en blijkbaar nood hebben om problemen te zoeken, en daar ook hulp in vinden. Als je niks mankeert kan je immers goed geholpen worden. In de psychiatrie noemen we dat de Young Attractive Verbal Intelligent Successful People, het type cliënten dat hulpverleners bij voorkeur zouden behandelen. Waar zijn de kleurlingen, de daklozen, de armen, de gehandicapten, de mensen die het echt moeilijk hebben?’

Ook vindt hij sommige coachingsprogramma’s contraproductief. ‘Men gaat mensen problemen aansmeren door te zeggen: ‘Je bent fantastisch’. Dat is niet waar. Je bent best oké en goed genoeg. Leer ermee te leven en zie elkaar ook graag als het niet fantastisch is. De liefde is zelfs gedefinieerd door elkaar niet los te laten in moeilijke momenten.’

Tekst loop door onder de afbeelding.

'Waar zijn de kleurlingen, de daklozen, de armen, de gehandicapten, de mensen die het echt moeilijk hebben? Ik zie vooral mooie, jonge, witte mensen die niks mankeren.'

Dirk de Wachter, psychiater

De kunst van het ongelukkig zijn
De psychiater betoogt zelfs dat het ongelukkig zijn, de kunst van het leven is. ‘Op de moeilijke momenten toont zich juist de essentie van het leven, dan word je uitgedaagd om met anderen te zoeken naar mogelijkheden, zonder dat het direct de oplossing is. Dus juist op die momenten dat de liefde moeilijk loopt, of als je kinderen de dromen niet waarmaken, als je ouders versleten raken of als je zelf met je gezondheid sukkelt. Dat zijn de momenten in het leven waar het echt om gaat.’

In het zorgen voor de medemens in nood schuilt volgens hem de zin van het bestaan. ‘Dat is geen zuiver altruïstisch gebeuren. Men krijgt daar iets heel wezenlijks voor terug: een gevoel van zinvolheid en vervulling. Zelfs als de ander daar niet expliciet dankbaar voor is, maar gewoon door het feit: ik ben van betekenis en ik heb iets kunnen doen voor een ander.’ Hoewel het een drempel kan zijn om hulp te vragen aan naasten, is het volgens De Wachter essentieel dat we dat wél doen: ‘Dat kan de Minister van Welzijn niet regelen, dat is een bottom-up proces dat door elk doodgewoon persoon in handen genomen moet worden. En ik zie gelukkig dat dat steeds meer gebeurt.’

Tot slot heeft De Wachter nog een advies voor een volgende film van regisseur Menna Laura Meijer: ‘Ik zou graag een film willen zien over (inter)menselijke verbinding. Een film over gewone mensen, dus geen politieke leiders of grote goeroes. De schoonheid van het leven zit in de doodgewone dingen. Niet in de fantastisch-heid, maar in de gewonigheid.

Dirk De Wachter is psychiater en psychotherapeut in het Universitair Psychiatrisch Centrum KU Leuven. Hij is tevens auteur van 'Borderline Times', 'Liefde. Een onmogelijk verlangen?' en 'Museum Dirk De Wachter'. In oktober 2019 verscheen zijn boek 'De kunst van het ongelukkig zijn'.