2Doc:

A German Life

VPRO

Brunhilde Pomsel werkte tot het einde van het naziregime als persoonlijk secretaresse voor Joseph Goebbels, de minister voor Propaganda. In 2016 gaf zij voor het eerst in haar leven een interview.

Brunhilde Pomsel zag zichzelf als een doodgewone, Duitse vrouw die toevallig werkte voor één van de hoogste nazi's. Ze is nooit geïnteresseerd geweest in politiek en zegt niet op de hoogte te zijn geweest van wat er om haar heen gebeurde. Nooit heeft ze ergens spijt van gehad; ze leefde een Duits leven. Pomsel vertelt hoe charmant Goebbels kon zijn en hoe hij Hitler aanbad, maar ook dat hij ongelooflijk ijdel was. Aan het einde van de oorlog hebben Sovjettroepen Pomsel gevangengenomen. Na vijf jaar in de gevangenis keerde ze terug naar de werkende wereld.

Regie: Christian Krönes

Interview met Brunhilde Pomsel in the guardian

‘No one believes me now, but I knew nothing’

Recensies

'A German Life geeft de kijker de ruimte om te beslissen over Pomsels geloofwaardigheid.'

'De secretaresse van Goebbels heeft nooit spijt gehad'

"The harsh, high-contrast photography in the film has a distinct dehumanizing effect. Her wrinkled skin is reptilian, as are the sounds she makes while moistening her lips. And yet her stories, mostly mundane in nature, are very relatable. She was, after all, just a person."

'Shot in black and white, ‘A German Life’ paints WWII in chilling shades of gray'

"A documentary that presents contemporary testimony from someone who witnessed the inner workings of the Nazi high command."

'Goebbels’s Secretary Explains Her Actions'

Het Duitse debat over de 'Vergangenheitsbewältigung'

Na de Tweede Wereldoorlog heeft Duitsland geworsteld met haar eigen geschiedenis en de gruwelijke daden tijdens de Holocaust. Hoe had dit in Duitsland kunnen gebeuren, hoe zat het met de schuldvraag en hoe zorgen we ervoor dat dit nooit meer kan gebeuren? Allemaal vragen die de Duitse samenleving verdeelden en nog steeds regelmatig tot controverse leiden. Hieronder een kort - incompleet - overzicht van deze zogenaamde Vergangenheitsbewältigung in Duitsland.

Sonderwegthese

Phillip Scheidemann roept op een balkon van de Rijksdag de republiek uit.
© wikimedia commons / Weimarrepubliek

Phillip Scheidemann roept op een balkon van de Rijksdag de republiek uit.

Om een verklaring te vinden voor het aan de macht komen van de nazi's in Duitsland werd na de Tweede Wereldoorlog een theorie geformuleerd door verschillende historici, waaronder Hans Ulrich Wehler. Volgens deze Sonderwegthese was de afwijkende manier waarop Duitsland zich in de loop van de negentiende en twintigste eeuw had ontwikkeld van een adelsheerschappij tot een democratie in vergelijking tot andere westerse naties de reden voor het aan de macht komen van de nazi's.

In tegenstelling tot in bijvoorbeeld Groot-Brittannië en Frankrijk waar de burgerij de economische en politieke macht hadden overgenomen van de adel, was in Duitsland de politieke macht altijd in handen gebleven van vorsten en de adel. Hierdoor was in Duitsland een voorkeur blijven bestaan voor autoritaire leiders. Een voedingsbodem waar de nazi's dankbaar gebruik van zouden hebben gemaakt tijdens de periode van de Weimar Republiek.

Critici trekken de theorie in twijfel omdat deze veronderstelt dat er slechts één 'normale' ontwikkeling naar democratie mogelijk zou zijn. Eind jaren '80 werd de Sonderwegthese onderdeel van de Historikerstreit.

Historikerstreit

In 1986 barstte in Duitsland een debat los tussen historici over de plaats die de Holocaust zou moeten innemen in de geschiedenis. Was het een uniek en onvergelijkbaar fenomeen of waren er in andere landen vergelijkbare gruwelijkheden geweest?

De aanleiding voor de zogenaamde Historikerstreit was een artikel van de historicus Ernst Nolte waarin hij de moordpartijen in de Goelags van de Sovjetunie onder Lenin en Stalin op één lijn plaatste met de Holocaust. Sterker nog, de Holocaust zou volgens Nolte een reactie op en een gevolg zijn van de 'Bolsjewistische dreiging' die vanuit de Sovjetunie uitging.

De Duitse filosoof Jürgen Habermas reageerde vervolgens op dit artikel met een stuk waarin hij Nolte verweet dat hij door de Goelag-archipel en de Holocaust op één lijn te stellen de ernst van de gruwelijke misdaden bagatelliseerde en de uniciteit ervan miskende.

Er ontstond hierop een hevig debat van meerdere jaren tussen verschillende intellectuelen die zich achter een van de beide kampen schaarden. Ook buiten Duitsland kreeg deze Historikerstreit zeer veel aandacht.

Lees ook...

De grens tussen goed en fout

Meer documentaires over de Tweede Wereldoorlog