Joost Seelen, NCRV, 2003

Tussen hemel en hel

NCRV

'Ik keek altijd naar de lucht. Dat was het enige moment waarop je een beetje bevrijding voelde'. Dit zegt een van de overlevenden van het concentratiekamp Vught in deze documentaire. Documentairemaker Joost Seelen sprak met acht mensen die 'dit voorportaal van de hel van het oosten' overleefden. Kamp Vught werd 70 jaar geleden, op 5 september 1944, door de Nazi’s ontruimd.

NCRV 2Doc Tussen hemel en hel maakt op indringende wijze duidelijk wat het betekende om in Kamp Vught – het enige SS-kamp in Nederland – opgesloten te zijn en hoe mensen in dergelijke omstandigheden probeerden te overleven. In de documentaire wordt telkens weer de vraag gesteld waarom mensen op bepaalde momenten bepaalde keuzes maakten.

Van de meeste concentratiekampen zijn de verhalen bekend. Kamp Vught behoort tot de uitzonderingen. Het concentratiekamp werd opgericht door de SS vanwege de behoefte aan ruimte omdat de doorgangskampen in Amersfoort en Westerbork de stroom gevangenen niet meer aankonden. Vught viel rechtstreeks onder commando van het SS-hoofdkantoor in Berlijn. Wat dat betekende, vertellen de overlevenden van het concentratiekamp Vught in de documentaire. Een geschiedenis met opzienbarende kanten, zoals de samenwerking met de gloeilampenfabriek Philips waar kampgevangenen uit Vught te werk werden gesteld.

In totaal werden tussen januari 1943 en september 1944 ruim 31.000 mensen opgesloten in kamp Vught: joden, politieke gevangenen, verzetsstrijders, Sinti- en Roma-zigeuners, jehovagetuigen, homoseksuelen, zwervers, zwarthandelaren, criminelen en gijzelaars. Van hen vonden minstens 749 de dood door honger, ziekte en mishandeling. 329 gevangenen werden geëxecuteerd op de fusilladeplaats buiten het kamp.

Voor de gevangenen van Kamp Vught was het behoud van de vrijheid van geest van groot belang om te overleven. Een van de dingen die daarbij een rol speelden, was de muziek. 'Dat was onbeschrijflijk. Dan was je gevangen, mannen aan de ene kant, vrouwen aan de andere kant. Haveloze mensen, opgenomen door dat ene prachtige verbindende van de muziek.'

De overlevenden van Kamp Vught vertellen hun verhaal, een relaas over het maken van keuzes en overleven. Tussen hemel en hel laat zien wat oorlog met mensen doet, ook zeventig jaar na dato.