Nederlandse vrouwen hebben, net als veel andere westerse vrouwen, de vrijheid om zelf te bepalen hoe zij eruit willen zien. Maar in hoeverre zijn dit hun eigen keuzes en wat wordt bepaald door de maatschappij waarin we leven?
Personae observeert vijf vrouwen vanaf het moment dat ze ’s ochtends hun ogen open doen tot het moment waarop ze de deur verlaten. Gedurende hun dagelijkse ritueel in de slaapkamer ontvouwt zich een intieme metamorfose van het "natuurlijke gezicht" naar het gezicht dat we aan de buitenwereld presenteren.
Met het portretteren van vrouwen in hun eigen domein werpt dit documentaire essay een female gaze op het vrouw-zijn.
Regie: Maartje Bakers
Regisseur Maartje Bakers
Maartje Bakers (1975) studeerde af aan de Fontys Hogeschool voor Journalistiek, maar merkte al snel dat ze de actualiteit niet zo interessant vond en liever naar tendensen in de maatschappij kijkt. In haar Teledoc Campus-documentaire Personae, genomineerd voor een Gouden Kalf voor beste korte documentaire, toont ze hoe vrouwen zich ’s ochtends transformeren tot het personage dat ze tonen aan de wereld.
Waarom koos je specifiek voor dit onderwerp?
‘Ik realiseerde me op een gegeven moment dat er maar één moment op de dag is waarop ik egoloos ben; dat is wanneer ik wakker word. Ik merkte dat mijn uiterlijk naarmate ik ouder werd steeds meer een constructie werd. Ik heb corrigerend ondergoed gekocht en in m’n gedachten knip ik mijn onderkin eraf. Dat ik zo bezig was met mijn uiterlijk vond ik een raar gegeven, want ik wil juist meer gewoon “zijn” wat ik probeer te bereiken door te mediteren. Ik besefte dat ik en veel andere mensen, met name vrouwen, vooral met ons uiterlijk bezig zijn om een bepaald beeld van onszelf aan de ander te kunnen presenteren. We laten ons voorkomen in grote mate bepalen door wat anderen van ons denken. Het is een heel paradoxaal gegeven dat je jezelf transformeert om “jezelf” te worden.’
Waarom heb je voor zes totaal verschillende vrouwen gekozen?
‘Om te laten zien dat, wie we ook zijn, we allemaal bezig zijn om onszelf te verstoppen achter make-up en ongemakkelijke kleding. Als die vrouwen in de spiegel kijken, kom je bijna in hun hoofd terecht en zie je welke eisen ze aan zichzelf stellen van hoe ze eruit moeten zien.’
Wat vond je het verrassendst aan het maakproces van deze film?
‘Dat de meeste vrouwen gewoon echt sliepen toen we ze ’s ochtends kwamen filmen. We hadden van de vrouwen hun sleutels gekregen of we logeerden bij hen zodat we “ongemerkt” zouden kunnen filmen. Ikzelf zou twee nachten niet slapen van het idee dat er een cameraploeg bij mij zou langskomen. We hadden wel hele goede kennismakingsgesprekken gehad met alle vrouwen. Bij iedereen zaten we na een half uur al op hun slaapkamer en lagen we zo op bed te kletsen over het leven. We zaten heel snel op een intiem niveau. Dat zal aan hebben bijgedragen dat ze nog sliepen als we kwamen draaien, ik zag dat in ieder geval als een compliment voor ons werk.’
Tekst gaat verder onder afbeelding
Als kijker heb je het idee dat de personages er niet bewust van zijn dat er een camera is. Is dit zo?
‘Sommige vrouwen zeiden wel dat ze anders deden dan normaal, maar als kijker zie je dat niet. Van tevoren hadden we een storyboard gemaakt van waar de vrouwen zouden zijn in welk stadium van hun ritueel zodat cameravrouw Nina Badoux niet met hen hoefde te praten zodat ze in hun droomstaat zouden blijven. Het geluid installeerden we de avond van tevoren, zodat alleen de cameravrouw bij het ochtendritueel hoefde te zijn. Ik denk dat de personages daardoor zo in zichzelf gekeerd bleven.’
Wat vond je het leukst aan het maken van Personae?
‘Ik vond het echt een verrukkelijke film om aan te werken en het allerleukste vond ik dat ik niet bij de opnames kon zijn. Alleen de cameravrouw was er dus bij en ik zat op een gang of in een schuurtje naar het geluid te luisteren dat werd opgenomen. Normaal ben ik altijd heel zenuwachtig en een control freak op draaidagen, maar nu moest ik het uit handen geven.’
Heb je na het maken van deze film zelf iets veranderd aan je ochtendritueel?
‘Nee, ik ben niet minder in corrigerend ondergoed gestapt, helaas. Ik heb mijn uiterlijke verschijning toch nodig als een harnas tussen mij en de ander.’
Regisseur Josefien van Kooten, van de Teledoc Campus-film Honds heeft de volgende doorgeefvraag aan jou: op welke momenten in je leven heb je het gevoel gehad dat je uiterlijk (en misschien daarmee ook je ego) er niet toe deden?
‘Dat is dus alleen het moment dat ik wakker word. Dan voel ik me veilig tussen de vier muren van mijn slaapkamer. Ik hoef dan nog niks. Ik hoef mijn buik niet in te houden, want niemand kijkt naar me. Dan ben ik even het onaangepaste dier dat een mens eigenlijk is, stinkend in haar eigen nest.’