In 'Omhoog' brengen jonge makers Evelyne Dockx en Tom Verstappen de verhalen van Melinda, Ali, Youran en Mohamed in beeld. De één droomt van een carrière als sterrenchef, de ander van een betere buurt.
Ze wonen alle vier in de Antwerpse sociale woonwijk Luchtbal. Een plek waar mensen elke dag de lift omhoog nemen richting appartement, maar ook waar mensen even vaak dromen om ook in het leven een verdieping hoger te gaan.
Regie: Evelyne Dockx en Tom Verstappen
Tekst: Esther Aerts
Ik spreek met jonge maker Evelyne Dockx in Antwerpen. Ze vertelt dat ze zelf uit Ekeren komt, een gemeente net voorbij Antwerpen. ‘Toen ik als kind naar Antwerpen fietste, kwam ik vaak door Luchtbal. Het is een buurt waar je altijd doorheen fietst, maar nooit stopt. De grauwheid van de appartementenblokken vond ik intrigerend, en ik was altijd benieuwd naar de mensen die er wonen.’
Hoe liggen de sociale verhoudingen in Luchtbal?
‘Vroeger woonden er vooral blanke mensen in Luchtbal. De laatste jaren zijn er veel migranten komen wonen, wat soms tot spanningen in de buurt leidt. Luchtbal komt vaak in een slecht daglicht en vooral de ‘probleemjongeren’ in de wijk halen in het nieuws. Er wonen ‘oude Belgen’ en ‘nieuwe Belgen’. Een van die oude Belgen is Robert, de verteller en de voice-over in de film. Hij zet zich heel erg in voor de multiculturele samenleving en is ervan overtuigd dat het een topbuurt is. Er zijn ook veel bewoners die een tegenovergestelde reactie laten zien en zeggen dat de jongeren in de wijk te veel hangen en er te veel krapuul is.’
Hoe begonnen jullie aan ‘Omhoog’?
‘We begonnen met het idee om iets te doen met de zes appartementenblokken, het iconische beeld dat iedereen kent van Luchtbal. We hadden geen vaststaand script, maar begonnen onze film in Café Centrum, de cafetaria van Luchtbal. We plaatsten een oproep in de Facebookgroep van Luchtbal en spraken veel mensen aan in de wijk. Een terugkerend thema was dat ze Luchtbal als een opstapje zagen; van de fruithandelaar en de cafetaria-eigenaar tot onze uiteindelijke personages. We merkten al snel dat er mensen woonden met dromen en doelen die ze wilden bereiken.’
De sociale woonwijk Luchtbal werd gebouwd vanaf 1924 door de Antwerpse Maatschappij voor Goedkope Huisvestiging. In de jaren ’60 kwamen hier de iconische hoge torenflats van negentien verdiepingen bij.
Luchtbal werd in de media eens ‘het Molenbeek van Antwerpen’ genoemd. De wijk kwam weleens slecht in het nieuws door een tiental jongeren uit de buurt, ook wel de Luchtbalboys genoemd, die zich meerdere malen zouden hebben misdragen.
Hoe kozen jullie voor je personages?
‘We vonden Melinda bijzonder omdat ze zo open over haar burn-out praatte. Het was voor ons een heel mooi verhaal waar we veel in hebben geïnvesteerd. Bij jeugdwerkers Youran en Mohammed hadden we al snel het gevoel dat ze iets wilden doen voor hun wijk. Dat vonden we bijzonder voor jongens van die leeftijd. Ali besloot om zonder dat hij precies wist wat hij ervoor moest doen, tv-kok te willen worden. Hij zag het meedoen aan de film misschien als opstapje naar bekendheid. Ze wilden allemaal een stapje hoger in het leven.
Robert vonden we via een theatervoorstelling over de wijk, waarin hij een hoofdrol speelde. Hij is een wel besproken figuur in de wijk en zet zich in voor carnaval en Halloween. Hij is misschien wel de lijm van de wijk die oude en nieuwe Belgen samenbrengt.’
Wat heb je geleerd van de personages?
‘Alles kan een doel zijn, hoe klein het ook is. Melinda’s doel was om beter te worden en met haar dochter op vakantie te gaan. Dat is inmiddels gelukt: Ze is naar Suriname geweest met haar dochter. Youran en Mohammed zitten in die groep waar het vaak mis gaat, maar zij hebben toch heel zelfzeker de beslissing genomen om voor het animatorendiploma te gaan, waardoor ze nu kunnen werken met jongeren. Ali hoorde ik laatst tijdens de Ramadan op de radio, waar hij aan het koken was. Hij is nu taxichauffeur geworden, maar het is fijn om te zien hoe hij zijn grote droom toch niet zomaar opgeeft.’
Hoe was de samenwerking tussen jullie tweeën?
‘We kenden elkaar van de opleiding, maar hadden nog niet eerder samengewerkt aan zo’n groot project. Ik vond het heel tof om te zien dat Tom zo enthousiast was, terwijl hij de buurt niet kende en elke keer twee uur onderweg was om er te komen. Tom komt uit (Belgisch) Limburg, terwijl ik op de fiets naar Luchtbal kon. Hij keek vanuit een ander perspectief naar de wijk en dat zorgde ervoor dat hij andere vragen stelde. Ik heb me iets meer beziggehouden met de interviews en Tom heeft zich meer verdiept in camerawerk. Alle belangrijke beslissingen namen we samen.’
Wat hoop je met de film te bereiken?
‘Het belangrijkste voor ons was om een andere kant te laten zien van een buurt die vaak slecht in de media komt. We wilden de wijk een gezicht geven. Als ik nu langs Luchtbal kom, denk ik aan alle mensen die ik daar heb leren kennen. We wilden de multiculturele samenleving in de kijker zetten zonder het keihard te benadrukken of expliciet te benoemen. Ik vind het moeilijk om mij hier als blond, blank meisje in te mengen, maar ik ben ervan overtuigd dat als je zoiets subtiel aanpakt, het mensen indirect aan het denken zet. We wilden laten zien dat hier mensen wonen met een droom, zonder dat je zegt: ‘Het zijn Marokkaanse jongens die hun droom willen verwezenlijken.’ Je ziet dat er vaak wordt benoemd dat het bijvoorbeeld een Marokkaan is als iemand een misdaad heeft gepleegd of iets bereikt heeft.’
Wat bent je na je afstuderen gaan doen?
‘Ik vond het tijdens het maken van ‘Omhoog’ heel interessant om in een bepaalde arena op zoek te gaan naar verhalen en hou ervan om een band met de personages op te bouwen. Ik maak nu bij productiehuis De Chinezen voor het reportageprogramma ‘Iedereen Beroemd’ een rubriek over zeven kot-studenten in Leuven. Die hebben we gecast, samen op kot gezet en volgen we nu al een jaar. Het wordt goed bekeken op YouTube en de studenten worden zelfs al herkend op straat.’
Tom Verstappen (1992) en Evelyne Dockx (1994) volgden beiden de opleiding BATAC, oftewel: Toegepaste Audiovisuele Communicatie, in Mechelen.
Tom werkt momenteel in Londen als assistent re-recording mixer in bij het gerenommeerde postproductiehuis Molinare (Baby Driver, The Crown, Mission Impossible, Grand Budapest Hotel). Daar werkt hij voornamelijk aan documentaire bedoeld voor cinema en streamingdiensten zoals Netflix en Amazon. Hij werkte onlangs mee aan het geluid voor de driedelige BBC-serie over de Brexit.