Door: Stan van Kesteren

Filmacademiestudente Isabel Lamberti (28) koos voor Project X de film Privé (IKON, 2008) van Heddy Honigmann. “Ik vond het interessant dat Honigmann, net als ik, zowel documentaire als fictie maakt”, verklaart Lamberti. Net als Lamberti combineert Honigmann soms documentaire met fictie, bijvoorbeeld in haar film En op een goede dag, die bestaat uit een documentaire- en een fictiedeel.

Zelf combineert Lamberti de genres door aan haar documentaires fictie-elementen toe te voegen om bepaalde aspecten uit de werkelijkheid te benadrukken. Zo ging haar film Vuurrood over een meisje dat in Zeeuws-Vlaanderen woonde, maar daar weg wilde . Ze filmde hoe het meisje in haar auto door het grauwe Zeeuws-Vlaanderen reed en voegde daarbij een kleurrijk Hawaii-poppetje op het autodashboard toe, om het contrast tussen haar omgeving en haar verlangen te vergroten.

Het documentairegebod dat Lamberti meekreeg van Honigmann, ‘Zeg nooit “uhum” tijdens een interview’, vond ze teveel een praktische regel. Daarom heeft Lamberti het op een andere manier geïnterpreteerd en is ze gaan nadenken over de aanwezigheid van de maker in een documentaire. “Bij veel documentaires komt de crew niet in beeld en hoor je nooit de vragen die gesteld worden. Documentairemakers doen dan net alsof ze er niet zijn”, vertelt Lamberti. De aanwezigheid van de maker heeft volgens Lamberti echter wel invloed op de personages in een film. Door een vormexperiment wilde ze de kijker daar bewust van maken: “Ik wilde een film maken die op een registratie door een bewakingscamera lijkt, maar waarbij alles tot in de puntjes is geregisseerd.”

Haar film Voor de deur heeft als doel kijkers te laten nadenken over hoe zij gemanipuleerd worden door filmmakers. Waar ligt de grens tussen documentaire en fictie? Welke invloed heeft de aanwezigheid van een crew op de personages in een documentaire? Hoe beïnvloedt de vorm van een film de inhoud? Vragen waar Lamberti niet zelf een antwoord op wil geven, maar waar ze de kijker mee wil prikkelen. Lamberti: “Op het moment dat mensen beelden van een bewakingscamera zien, gaan ze er vanuit dat die een weerspiegeling zijn van de realiteit. Maar is dat wel zo?”

In deze film is de vorm belangrijker dan de inhoud. Toch is het onderwerp van de film niet willekeurig gekozen, want Voor de deur is geïnspireerd op de documentaire Desi van Maria Ramos. Die film gaat over een meisje van elf jaar dat geen thuis heeft en altijd op zoek moet naar een slaapplek. Net als in Desi is in Lamberti’s film een meisje te zien dat overdag met haar vriendinnen rondhangt, maar ’s avonds alleen is.

In Voor de deur staat de camera de hele film op hetzelfde punt in een tuin in de Amsterdamse Kolenkitbuurt. In de tuin zie je aan het begin vier meisjes op een zomermiddag. Ze zitten op een bank, kletsen wat en oefenen een dansje op muziek. Steeds gaat een van de meisjes weg, tot er uiteindelijk één meisje alleen achterblijft en het donker wordt.

Lamberti had het script al in haar hoofd, maar wilde de film er toch zo natuurlijk mogelijk uit laten zien. Daarom selecteerde ze, na audities op verschillende dansscholen, vier meisjes die het meest onbevangen overkwamen, aanwijzingen het best oppakten en elkaar al kenden. Ook de tuin is zorgvuldig uitgezocht. Lamberti wilde per se in een onverzorgde, verlaten tuin uit een volkswijk filmen, omdat dat beeld het thema verwaarlozing symboliseert.

Lamberti en haar crew wilden de kijkers de illusie geven dat ze naar beelden uit de werkelijkheid kijken. “Zo hebben we de shots expres niet perfect gemaakt, bijvoorbeeld een shot waarbij van één meisje alleen de benen zichtbaar zijn en de rest van haar lichaam buiten het kader valt”, vertelt Lamberti. Ook moesten de gebeurtenissen ongeregisseerd lijken. Ze illustreert dat aan de hand van een scène waarin de meisjes een BH van een balkon halen: “Deze scène is geinig, maar wel geloofwaardig; meisjes van veertien houden van kattenkwaad. Een grote gebeurtenis zou de illusie van een documentaire verbreken.”

Omdat Voor de deur gemaakt is op één locatie vanuit één camerastandpunt, was het lastig om de film qua verhaal interessant te houden. Lamberti heeft dat geprobeerd door te werken met contrasten. “In het begin schijnt de zon en klinkt er luide muziek, maar aan het einde wordt alles steeds grauwer en donkerder”, legt ze uit.

Dat de manipulatie van de kijker goed is gelukt, blijkt uit de reacties van medestudenten op de Filmacademie. Lamberti vroeg hen in welk genre zij deze film zouden plaatsen: documentaire, fictie of iets daar tussenin. “Er waren behoorlijk wat mensen die dachten dat het een echte documentaire was”, lacht Lamberti.

Lamberti wilde met deze film ook aanzetten tot nadenken over het genre documentaire. Volgens haar pretenderen teveel documentairemakers de pure waarheid te vertellen. “We moeten ophouden met onszelf en de kijker in de maling te nemen. Een volledig objectieve documentaire bestaat niet”, stelt Lamberti.

Isabel Lamberti is dit jaar afgestudeerd van de Filmacademie. Als eindexamenfilm maakte ze een roadmovie over twee jongens in Madrid die van school naar huis lopen. Die film, Volando Voy, was geïnspireerd op een artikel over een tekort aan transport in een geïsoleerde sloppenwijk, waardoor een groep jongeren elke dag gedwongen is om elke dag 2,5 uur van school naar huis te lopen.

Nu is ze in Madrid om een film te maken over jonge tienermoeders uit een zigeunerdorp. Ze worstelen met hun eigen jeugdigheid en de verantwoordelijkheid om een kind op te voeden. In haar films gebruikt ze nooit professionele acteurs en ze geeft haar personages nooit dialogen. Haar Filmacademie-projecten waren documentaires met fictie-elementen erin verwerkt, haar nieuwste film zal ze als fictiefilm met documentaire-elementen presenteren.