In de documentaire 'Warnow, Reis naar het noorderlicht’ (VPRO) zien we acht vrienden die op avontuur gaan. Ze willen in een omgebouwde loodsboot, de 'Warnow', van Schiedam naar Noorwegen zeilen. Na een stormachtig begin haken vijf vrienden af. Drie varen door en verdwijnen van de radar. Elena Lindemans spreekt regisseur Wim van der Aar in de haven van Schiedam over zijn film.
Aan de steiger in Schiedam waar de Warnow vroeger lag ligt nu een ander schip. Een metalen plaat herinnert aan het tragische verhaal van de Warnow: ‘Het schip met drie opvarenden is voor het laatst gezien op 17 april 2013 tussen Schotland en Noorwegen. Zij leven voort in de gedachten van hun familie en vrienden.’
Hoe Wim van der Aar bij de Warnow kwam
In 2013 had Wim van der Aar het nieuws van het verdwenen schip wel meegekregen. Maar het idee om er een documentaire over te maken kwam pas later, toen producent Erik Veldhuis dat voorstelde.
Regisseur Van der Aar startte zijn onderzoek en zocht contact met Jesse, één van de opvarenden. Die gaf aan dat niemand van de groep op zoiets zat te wachten. Van der Aar hield vol en uiteindelijk spraken ze af: ‘Dat was eigenlijk gelijk een heel goed gesprek. Maar ik realiseerde me ook meteen dat het een slow project zou worden. Jesse had er nog wel zin in, maar de anderen inderdaad niet.’
Het kostte Wim van der Aar uiteindelijk twee jaar om het vertrouwen van de groep te winnen. De grootste vertraging kwam van Imge, destijds de vriendin van Jesse en jongste opvarende. Toen de film eigenlijk al inhoudelijk op slot zat, moest van der Aar haar nog filmen. ‘Ze zegde wel drie keer af. Ze kon het emotioneel niet aan. Ook al vond ze wel dat er iets met het verhaal moest gebeuren.’
‘Het was steeds weer een verrassing wat voor archiefmateriaal ik kreeg.'
Wim van der Aar kreeg het hele archief niet in een keer. ‘Het was steeds weer een verrassing wat voor materiaal ik kreeg. Ze hadden een voorselectie gemaakt, waarbij ze beeld hadden weggelaten dat zij lelijk vonden. Toen heb ik gezegd, dat ik alles wilde hebben, zodat ik zelf kon beoordelen wat ik in de film kon gebruiken. En toen bleek er echt wel veel te zijn. Maar ik heb ook een aantal dingen niet gekregen. Die vonden ze te privé.’
Tekst gaat door onder afbeelding
Still uit 'Warnow - Reis naar het noorderlicht'
Kiezen voor vrijheid
Arnoud was de eigenaar van het schip, en het plan om naar het noorderlicht te varen kwam van hem. Hij kreeg iedereen mee. Jesse geeft in de film aan dat ze allemaal energie kregen van zijn plannen.
Wim van der Aar: ‘De invloed van Arnoud op de groep was heel groot. En nog steeds, ondanks alles, praten ze met veel respect over hem. Ze veroordelen wel dat hij doorgegaan is. En ze verwijten hem ook allemaal dat hij zijn vriendin Tirza eigenlijk mee heeft genomen. Maar hij was ook heel inspirerend voor hen. En ik kan me dat wel voorstellen. Als je begin twintig bent en op een punt komt dat je je afvraagt wat je gaat doen met je leven. En je ziet opeens zo iemand die gewoon heel eigenzinnig en eigenwijs z'n gang gaat. Dan denk je, ja, dat wil ik ook.’
'Nog steeds, ondanks alles, praten de vrienden met veel respect over Arnoud.’
‘Aan de ene kant kan je denken, wat een idioot. Aan de andere kant is het wel een keuze voor vrijheid. Achteraf kan je misschien zeggen dat iets een foute keuze was, maar als je op dat moment leeft en dat soort dingen ervaart, dan denk je, nou, fantastisch. Lekker muziek maken en overal naartoe. Dat is toch heerlijk?’
Tekst gaat door onder afbeelding
Still uit 'Warnow - Reis naar het noorderlicht'
Muziek van de Warnow
Voor de documentaire die Wim van der Aar maakte kwam het goed uit dat de opvarenden muzikanten waren. Hij verwerkte veel van hun eigen muziek in de film. Tijdens research in Schotland ontdekte hij dat er daar opnames gemaakt waren met de opvarenden. En de Zeeuwse band Crappydog, waar Arnoud en Peter in speelden, had ook nog allemaal outtakes (overgebleven opnames van een studiosessie, red.). Wim van der Aar: ‘Ik dacht: ‘Hoe mooi is het om allemaal muziek te gebruiken waar Arnoud en Peter op te horen zijn.’
‘De andere bandleden van Crappydog hebben voor de film ook nieuwe dingen ingespeeld. Jesse heeft gitaar bijgespeeld. Er waren stukjes video waarin je hem gitaar zag spelen, maar het geluid daarvan moest in de film langer doorklinken, dus heb ik het opnieuw laten inspelen. En op het einde hoor je Tirza zingen.’
Tekst gaat verder onder de afbeelding
Still uit 'Warnow - Reis naar het noorderlicht'
Creatieve uitdagingen
Het archiefbeeld, van een iPhone 4, was over het algemeen goed te gebruiken. Het geluid bij dat materiaal was wel altijd slecht, omdat er continu wind in de microfoon kwam. Wim van der Aar gebruikte de nieuwste technieken om de stemmen goed hoorbaar te maken. En hij moest er allemaal nieuwe geluiden bij maken met een foley-artiest (ook wel Geräuschmacher).
Al met al waren er best veel creatieve problemen. Voor de regisseur was dat niet erg: ‘Ik hou van creatieve problemen. Ik hoef helemaal niet al het beeld, of al het geluid te hebben. Als er iets ontbreekt, moet je nadenken over hoe je toch hetzelfde kan vertellen op een andere manier.’
Vrije geesten
Wim van der Aar heeft eerder films gemaakt over vrije geesten en authentieke mensen: zoals over Jan Wolkers (Jan Wolkers spreekt... ,2017) en over Guido van Waveren (De van Waveren tapes, 2012). ‘Ja, die vrije geesten, het autonome leven… Mensen die zeggen: “Jullie regels zijn onze regels niet.” Dat vind ik heerlijk. Ik zeg weleens: de foute keuzes in het leven leveren vaak de beste verhalen op. En die ben ik eigenlijk altijd opnieuw aan het opzoeken. Mijn onderwerpen zijn eigenlijk nooit actueel. En nooit relevant. Totaal niet. Maar het interesseert me eigenlijk helemaal niet. Want het gaat me veel meer om de onderwerpen die je tegenkomt en het echte verhaal dat erin zit.’
Tekst gaat door onder afbeelding
Wim van der Aar en Elena Lindemans in de haven van Schiedam
Found footage
In de films van Wim van der Aar komt veel found footage voor. Hij zoekt zijn onderwerpen daar niet bewust op uit, maar is wel een liefhebber van archiefmateriaal: ‘Ik heb films van zo'n vijf- of zesduizend families, families die ik niet ken. En ik spaar ook geluid. Ik heb heel veel cassettepost en als ik antwoordapparaten zie, koop ik altijd de cassettes die daarin zitten. ’s Avonds luister ik vaak even een tapeje. En ik kijk ook vaak in het archief van ‘Beeld en Geluid’ (het grootste audiovisuele archief van Nederland, red.)’
De regisseur legt ook veel van zijn eigen leven vast. Als een andere documentairemaker ooit op het archief van Wim van der Aar zou stuiten krijgt diegene de vrije hand: ‘Ik heb wel ideeën. Maar diegene zou het dan helemaal zelf mogen beslissen. Ik verwacht bij mijn documentaires ook van mensen dat ze mij volledige vrijheid en vertrouwen geven. Dat moet ik diegene dan ook geven.'
Interview Elena Lindemans
Regie & Research Job van Aken
Camera Jelle Dijkstra
Geluid Jillis Schriel
Montage Manuel Dias da Silva
Research Hadewich van Daalen
Productie Casper Boon & Kelly Henning
Eindredactie Annica Peeters