Wat inspireert Coco Schrijber?

Coco Schrijber: ‘Als ik me verveel – wat ik graag doe – ga ik video’s op YouTube kijken. Daar vind je heel bijzondere dingen, zoals registraties van therapiesessies uit de jaren zestig en zeventig.

Een van mijn favorieten is: Psychiatric Teaching Interview: Hysterical Personality waarin een vrouw die een hysterische persoonlijkheid zou hebben haar verhaal doet. De vrouw bespreekt heel rustig en beschaafd verschrikkelijke problemen uit haar jeugd.'

'Ik vind het als filmmaker echt fascinerend om hiernaar te kijken, want films maken gaat over hoe je mensen observeert. Ik zie in deze video [maker onbekend, red.] een stijlvorm voor me, ook al is het alleen maar een vrouw die op een bepaalde manier zit en vertelt. De sfeer in die video lijkt wel een zwart-wit film van een filmmaker als John Cassavetes. Het is heel sec: geen special effects, geen shotwisseling of muziek.

Filmmaker Ingmar Bergman zei ooit: “Het meest belangrijke in een film is het menselijk gezicht.” Als je iemands gezicht goed kan observeren, dan is er genoeg te zien. Veel beginnende makers roepen dat ze geen interviews in hun film willen. Dat deed ik als beginner ook, maar een interview is juist de start van alles in een documentaire.’

Tekst gaat door onder de foto

‘Dit is een speelfilm waarin alles klopt, elke millimeter: de muziek, het tempo, de cameravoering. Door de titel weet je al wat er gaat gebeuren, dus waar zit je dan naar te kijken? Het is een soort psychologisch duel tussen mannen in een uitgestrekt landschap. Er hangt constant een spanning, maar tegelijkertijd is de film ook heel zen.

Ik zou de film tekortdoen als ik slechts losse scènes zou benoemen. Deze film vind ik als geheel echt pure kunst. Het sneue is dat het niet zo’n bekende film is. Er worden fantastische films gemaakt die niemand ziet. Dit is er zo een.’

Ratcatcher is een rauwe en grauwe film, een sociale aanklacht tegen de maatschappij. Ik vind regisseur Lynne Ramsey echt een visionaire filmmaker. Ze toont de belevingswereld van een kind dat in armoede opgroeit. Zij visualiseert zo goed hoe dat jongetje de wereld ziet dat je helemaal teruggaat naar je eigen kindertijd. De tijd waarin je genoeg hebt aan je eigen fantasie, ook al voelt het alsof de wereld je eronder probeert te krijgen.

Ik maak zelf ook geen documentaires over de werkelijkheid, maar over hoe ík die werkelijkheid zie. Films zijn een mengsel van wie je bent als maker. Ik kijk weer anders naar de wereld dan jij en dan zie je terug in mijn films.’

‘All These Sleepless Nights is een mix van documentaire en fictie over studenten die in Warschau van feestje naar feestje gaan, op straat hangen en zichzelf ontdekken. Zeker de helft is in scène gezet, maar als ik dat van tevoren weet, kan het me niet schelen. De sfeer vind ik heel goed getroffen, je gaat helemaal mee met de personages die zichzelf spelen.'

'Wat ik niet vind kloppen, is dat de film de documentaireprijs op het Sundance Film Festival heeft gewonnen. Het is geen documentaire en de maker noemt het zelf ook geen documentaire. Als ik denk dat ik een documentaire kijk en achteraf hoor dat bepaalde dingen geënsceneerd zijn, voel ik me misleid. Wees altijd eerlijk over wat 'echt' is en wat in scène is gezet.’

'Hearts of Darkness toont het maakproces van filmklassieker Apocalypse Now van Francis Ford Coppola uit 1979. Deze documentaire moet je zien. Ik denk dat elke filmmaker deze wel kent, want je ziet hoe Coppola moet zwoegen om zijn film te maken. Alles gaat fout, en ook niet zo’n beetje. Het loopt echt in het honderd.'

'Als ik in het maakproces zit, gaat ook van alles mis. Dat weet ik van tevoren, maar ik ben goed voorbereid en flexibel. Hierdoor komt het altijd wel weer goed. Toch is het soms verschrikkelijk en dan denk ik altijd aan Hearts of Darkness.

Aan Coppola, in de regen, achter zijn typemachine. Hij gaat een scène schieten met drie helikopters, maar die zijn teruggefloten door de regering vanwege een oorlogssituatie. Zijn hoofdrolspeler heeft een hartaanval gekregen. Marlon Brando heeft zijn haren afgeschoren en weigert de set op te komen. Je ziet Coppola over de set lopen en keihard een lamp tegen zijn kop aan krijgen.

Die horror voelt elke filmmaker soms. Ik maak natuurlijk niet zulke grote speelfilms, maar ik herken wel dat gevoel dat je het niet voor elkaar gaat krijgen. Dat is verschrikkelijk. Dan denk ik aan deze film en kan ik er weer tegenaan.’

‘Ik vind Dick Cavett een hele goede interviewer. Hij blijft zichzelf en durft alles te vragen. Hij doet dat met humor, maar blijft beleefd. Als je iets wil leren over hoe mensen zijn en hoe ze reageren, dan moet je deze show kijken. Iedere filmmaker is bang dat een hoofdpersoon wegloopt als je bepaalde dingen vraagt, maar Cavett laat zien dat je ook pijnlijke vragen kan stellen. Iedereen wil zichzelf verdedigen en toch antwoord geven.

Ik heb ook geleerd dat je als filmmaker heel eerlijk moet zijn tegen de persoon die je interviewt. Probeer niet omslachtig tot een antwoord te komen, maar wees gewoon to the point. Ik doe dat ook bij mijn eigen films, zoals bij Look What You Made Me Do.'

'Hierin vraag ik een vrouw hoe ze haar man heeft vermoord. Zij weet waarvoor ik kom en wat ik ga vragen. Ook leg ik vooraf uit dat ik ‘domme’ vragen moet stellen. Bijvoorbeeld waarom ze haar man niet verliet. Ik weet inmiddels dat vrouwen die in een gewelddadige situatie zitten niet zomaar weg kunnen, maar haar uitleg is nodig voor de film.

Het is vervelend om die vraag te stellen, daarom bespreek ik die vraag van tevoren. Je moet als interviewer echt eerlijk zijn en niet denken dat je slimmer bent dan je hoofdpersoon.’

‘Ik vind het echt verslavend om naar Dave Chapelle’s shows te kijken. Hij laat zien wat je werkelijk denkt en hij schudt je wakker. We hebben allemaal vooroordelen. Zodra je iemand ziet of iemand hoort, heb je al een mening over iemand. Zo zitten we nu eenmaal in elkaar.

Chapelle gebruikt scherpe en eerlijke humor om racistische en seksistische thema’s aan te kaarten. Het ene moment zit ik nog heerlijk mee te lachen en het andere moment zegt hij iets waardoor ie alles onderuit schopt en ik denk: oh nee, ben ik nou een kolonialist of een seksist? Je moet naar hem kijken zodat je leert je eigen vooroordelen weg te gooien.

'Als filmmaker moet ik dat ook kunnen om open een interview in kunnen gaan, ook bij mensen die ik niet sympathiek vind. Ik vond bijvoorbeeld de Finse Laura uit mijn film Look What You Made Me Do eigenlijk nogal een ‘zeurmeisje’. Maar zij heeft een reden waarom ze zich zo gedraagt. Ze heeft hele heftige dingen meegemaakt. Het is belangrijk dat dat dan naar boven komt.

Ik hoef mijn hoofdpersonen niet aardig te vinden, maar ze moeten wel interessant zijn. Je moet mensen zoeken die jou meenemen in hun verhaal. En misschien wat jij vindt onderuit schoffelen. Dat maakt jezelf intelligenter en de wereld interessanter.’